मकैको बीउमा आत्मनिर्भर

चितवनमा पछिल्लो समय मकैको बीउ उत्पादन बढेपछि व्यावसायिक रुप लिन थालेको छ । अहिले चितवनका विभिन्न क्षेत्रहरुमा नौ हजार ७०० हेक्टरमा मकैखेती भइरहेको छ । यही वर्षबाट साढे १० हजार हेक्टरमा मकैखेती विस्तार गरिने अनुमान गरिएको छ । मकैखेती विस्तारका लागि कृषि मन्त्रालयअन्तर्गत बाली विकास निर्देशनालयबाट करिब १६ लाख रूपैयाँ बजेटसमेत चितवनमा आएको छ । मकैखेतीका लागि प्रतिहेक्टर २५ किलोदेखि ३० किलो बीउ आवश्यक पर्छ, जसमध्ये किसानहरुले बीउमा ३३ प्रतिशत अनुदान पाउने भएका छन् । ‘पहाडे मकै विकास’ कार्यक्रममार्फत कृषकले समूहमा लगाउँदा सुरूमा ७५ प्रतिशतसम्म मकैको बीउ अनुदान दिइएको थियो । यो कार्यक्रम चितवनलगायत अछाम, डोटी, डडेलधुरा, ताप्लेजुङ, खोटाङ, दैलेख, कास्की, काभ्रे, धनकुटालगायतका क्षेत्रमा लागू भइसकेको छ । अहिलेसम्म नेपालमा २२ जातका उन्नत मकैको विकास भइसकेको छ । नेपालमा अझै पनि करिब ५० प्रतिशत मकैको बीउ आयात गर्नुपर्ने बाध्यता छ ।
अहिले तराईका जिल्लाबाट पनि मकैको बीउका लागि किसानहरु चितवन आउनु खुसीको विषय हो । चितवन जिल्लामा गत वर्षभन्दा यस वर्ष करिब दोब्बरले मकैको बीउको माग बढेको पाइएको छ । बसन्ते मकैको उत्पादन बढाएर देशव्यापी बनाउन सके मोन्सान्टोले उत्पादन गरेको जिएम बीउको आयात विस्थापित गर्न सहयोग पुग्छ । यस वर्ष जिल्लामा लक्ष्यभन्दा बढी मकैको बीउ बिक्री हुनु आफैँमा खुसीको विषय हो । जिल्लामा ३५० मेट्रिकटन मकैको बीउको खपत हुने गरेकोमा अहिलेसम्म ४०० मेट्रिकटन मकैको बीउ किसानमाझ पुगिसकेको छ । चितवनमा रामपुरको मकै अनुसन्धान कार्यक्रममार्फत ‘पहाडे मकै विकास’ कार्यक्रम सञ्चालन गरिएको छ । जिल्ला कृषि विकास कार्यालय चितवनले यस वर्ष एक हजार हेक्टर क्षेत्रमा मकैखेती विस्तार कार्यक्रम सञ्चालन गरिरहेको छ ।
चितवनमा अभियानमुखी कार्यक्रम सञ्चालन भएपछि मकैको बीउको माग अत्यधिक बढेको हो । मकैको बीउ लिन यतिबेला पहाडी क्षेत्रबाट किसानहरु चितवन झरेका छन् । ‘बसन्ते’ नामको मकैको बीउ लिन नवलपरासी, गोर्खा, लमजुङ, दमौली र पर्वतबाट समेत किसानहरु चितवनमा आउनु अत्यन्त खुसीको कुरा हो । यसअघि किसानहरु स्थानीय जातको मकैको बीउमा निर्भर भएका थिए । भारतबाट आयातीत मकैको बीउले राम्रो फसल नदिएपछि किसानहरु चर्को मारमा परेका थिए । राष्ट्रिय मकैबाली अनुसन्धान केन्द्र रामपुरबाट उत्पादित मनकामना, बसन्तेजस्ता विभिन्न उन्नत जातका मकैका बीउ देशको भौगोलिक अवस्था र मौसम अनुकुल उपयोगी देखिएको छ । यसबाट मकैको बीउ आयात रोकेर स्वदेशी उत्पादनमा आत्मनिर्भर हुने संकेत देखिएको छ ।