वन्यजन्तु संरक्षणमा सफलता

दुर्लभ वन्यजन्तुको तस्करी नियन्त्रणमा विश्वव्यापी चुनौती बढिरहेका बेला नेपालमा गैँडा संरक्षणमा सफलता मिलेको संकेत देखिन थालेको छ । चितवन राष्ट्रिय निकुञ्जले केही वर्षयता संरक्षण कार्यमा प्रभावकारी काम गरेको देखिएको छ । निकुञ्जले सोमबार शून्य चोरीशिकार वर्ष मनाएपछि अहिले संरक्षणसम्बन्धी सक्रियता बढ्नुका साथै ठोस उपलब्धि पनि हासिल भएको पाइएको छ । चितवन निकुञ्जमा गत वर्षको फागुन ५ गते चोरीशिकारीले मारेको खागविहीन गैँडा फेला परेपछि त्यसयता चोरीशिकारीबाट गैँडा नमरेको संरक्षण अधिकारीहरुले पुष्टि गरेका छन् । गैँडा शिकारीबाट नमरेको भन्दै राष्ट्रिय निकुञ्ज तथा वन्यजन्तु विभागको सक्रियतामा २०६८ पुस १९ मा पनि शून्य शिकार वर्ष मनाइएको थियो । पहिलो शून्य शिकार वर्ष मनाएपछि सोही वर्षको चैत्र २० मा निकुञ्जभित्र एउटा गैँडा मारिएको थियो । त्यसपछि संरक्षणकर्मीहरुमा चिन्ता र चुनौती बढेको थियो ।
चैतमा मारेको गैँडा एक वर्ष नबित्दै गत वर्षको फागुनमा पनि एउटा गैँडा मारिएपछि निकुञ्ज प्रशासनले सुरक्षा कडा बनाएपछि फेरि शून्य शिकार वर्ष मनाउने अवसर मिलेको हो । २०५८ सालमा नेपालमा चोरीशिकारीले एक वर्षमा ३७ वटा गैँडा मारेपछि गैँडा संरक्षणमै गम्भीर प्रश्न उठेकोे थियो । त्यसपछि निकुञ्जले चोरीशिकारविरूद्ध सुराकी बढाउँदै संरक्षणमा व्यापक जागरण ल्याएको थियो । गैँडा शिकारविरूद्ध स्थानीयको जागरूकता र संरक्षणका लागि चौतर्फी सक्रियता बढ्न थालेको थियो । निकुञ्जले गत एक वर्षभित्र गैँडा मार्ने गिरोहका ४४ जनालाई पक्राउ गरेको थियो । गैँडा तस्करी गर्ने भरियादेखि अन्तर्राष्ट्रिय तहका कारोबारीहरुलाई गिरफ्तार गरिएपछि चोरीशिकार शून्यमा झार्न सम्भव भएको हो । यसको श्रेय संरक्षणकर्मी, निकुञ्ज प्रशासन र चितवनवासीको संरक्षण जागरणलाई दिनुपर्छ ।
निकुञ्जको पछिल्लो गणनाअनुसार नेपालभर ५३४ गैँडा छन्, जसमध्ये ५०३ गैँडा चितवन निकुञ्जमा छन् । गैँडा संरक्षणमा चुनौती बढेपछि निकुञ्जमा १२३ ठाउँमा सुरक्षा पोस्टहरु स्थापना गरिएको छ । यससँगै प्रविधिको प्रयोगले पनि गैँडाको चोरीशिकार शून्यमा झार्न सम्भव भएको संरक्षण अधिकारीहरुको अनुभव छ । निकुञ्जमा हवाई गस्तीदेखि मानवरहित ड्रोन तथा तालिमप्राप्त कुकुरको परिचालनबाट पनि संरक्षण कार्यले सफलता पाएको हो । निकुञ्जमा वन्यजन्तुको सुरक्षार्थ ११ सय सेना खटिनुका साथै नेपाल प्रहरीको केन्द्रीय अनुसन्धान ब्युरोले वन्यजन्तु तस्करीविरूद्ध देखाएको सक्रियताले यो सफलता मिलेको हो । अहिले संरक्षणमा देखिएको सफलतालाई जारी राख्दै अन्तर्राष्ट्रिय जगत्मा वन्यजन्तु संरक्षणमा नेपाललाई नमुना मुलुकका रुपमा परिचित गराउन हामी सबैको ऐक्यबद्धता जरूरी छ ।