प्रधानमन्त्री सुशील कोइरालाको जीवनी

काठमाडौँ, २७ माघ । सादा जीवन उच्च विचारका धनी प्रजातान्त्रिक आन्दोलनका अथक योद्धा नेपाली काँग्रेसका सभापति सुशील कोइराला संघीय गणतान्त्रिक नेपालको छैटौँ प्रधानमन्त्रीमा चयन हुनुभएको छ । सन्त नेताको रुपमा परिचित ७४ वर्षीय कोइराला अविवाहित हुनुहुन्छ ।

राष्ट्रियता, प्रजातन्त्र, समाजवादको सिद्धान्तमा अविचलित र अविछिन्न नेता कोइराला सहमति, सहकार्य र मेलमिलापबाट नै समस्याको समाधान खोजिनुपर्छ भन्ने मान्यतालाई व्यावहारिकरुपमा प्रयोग गर्दै आइरहनुभएको छ । यही मार्गबाट हिँडेर आगामी एक वर्षभित्र संविधानसभाबाट नयाँ संविधान जनतालाई दिने प्रण गर्नुभएको छ ।
बुबा बोधप्रसाद कोइराला र आमा कुमुदिनीदेवी कोइरालाबाट विसं १९९५ साउन २८ गते सिन्धुलीको दुम्जा गाउँ विकास समितिमा उहाँको जन्म भएको थियो । बाल्यकालदेखि नै राजनीतिमा क्रियाशील उहाँ २००७ सालको जहानियाँ राणा शासनको अन्त्यको आन्दोलनमा बुबा बोधप्रसादसँगै सहभागी हुनुभएको थियो ।
जहानियाँ राणा शासनको विरुद्धमा आन्दोलनको सिङ्गो अगुवाइ गर्नुभएका नेपाली काँग्रेसका संस्थापक नेता तारिणीप्रसाद कोइरालाको जीवनलाई उहाँले नजिकबाट हेर्नुभएको थियो । यसपछि विसं २०१२ मा उहाँ नेकाको सदस्यता लिई पार्टीको काममा होमिनुभयो । जननायक विश्वेश्वरप्रसाद कोइरालाको हातबाट उहाँले पार्टी सदस्यता लिनुभएको थियो ।
विसं २०१७ मा प्रथम जननिर्वाचित प्रधानमन्त्री विश्वेश्वरप्रसाद कोइरालाको नेतृत्वको सरकारलाई तत्कालीन राजा महेन्द्रले अपदस्थ गरेपछि उहाँ भारत निर्वासनका जानुभयो ।
“राजनीतिकर्मीको सबैभन्दा ठूलो गुण र शक्ति इमान्दारिता नै हो” भन्ने कोइरालाले प्रवासबाटै राजा महेन्द्रले लागू गरेको पञ्चायत व्यवस्थाको विरुद्धको आन्दोलनमा निरन्तर लाग्नुभयो । पार्टीले तत्कालीनरुपमा घोषणा गरेको सशस्त्र आन्दोलनमा उहाँले नेकाका स्वर्गीय नेता गिरिजाप्रसाद कोइरालाको साथमा रहेर काम गर्नुभयो ।
विसं २०३० तिर सशस्त्र क्रान्तिका क्रममा उहाँ निर्वासनबाटै पक्राउ पर्नुभयो । पक्राउपछि उहाँलाई दिल्ली जेलमा राखिएको थियो । अत्यन्त क्रुर र अमानवीय रुपमा उहाँलाई जेलमा राखिएको हुँदा उहाँले जीवनको सबैभन्दा ठूलो दुःख त्यस समयमा भोग्नुपरेको थियो ।
छ वर्ष जेल जीवनपछि उहाँ रिहाइ हुनुभयो । रिहाइपछि जनमत सङ्ग्रहका समयमा उहाँ बहुदलका पक्षमा जनमत तयार गर्न स्वदेश फर्कनुभयो । त्यसपछि उहाँ सभापति विश्वेश्वरप्रसाद कोइराला, नेता गिरिजाप्रसाद कोइरालाका साथमा बहुदलको प्रचारमा देश दौडाहामा लाग्नुभयो । जननायक बिपी कोइरालाको निधनपछि पार्टी कामका लागि उहाँ युरोपियन मुलुकमा खटिनुभयो ।
यस क्रममा उहाँ सोसलिस्ट इन्टनेसनलको उपाध्यक्ष समेत बन्नुभएको थियो । त्यसपछि उहाँ स्वदेश फर्किएर पञ्चायत व्यवस्थाका विरुद्धको आन्दोलनमा होमिनुभयो । विसं २०४६ को प्रथम जनआन्दोलनमा पनि उहाँको योगदान अतुलनीय थियो । त्यसपछि विसं २०४८ को संसदीय निर्वाचनमा उहाँ बाँके क्षेत्र नं २ बाट सांसदमा निर्वाचित हुनुभएको थियो । उसबेला उहाँलाई मन्त्री पदका लागि आग्रह गरिँदा उहाँले पदभन्दा पार्टीलाई माथि राखेर पार्टीकै काममा नै खटिनुभयो । उहाँले हालसम्म कुनै सार्वजनिक पद धारण गर्नुभएको छैन ।
विसं २०५६ मा सम्पन्न संसदीय निर्वाचनमा उहाँ पुनः सोही क्षेत्रबाट सांसदमा निर्वाचित हुनुभयो । विसं २०६२–६३ को जनआन्दोलनमा उहाँले अहम् भूमिका निर्वाह गर्नुभएको थियो ।
विसं २०६४ मा सम्पन्न पहिलो संविधानसभाको निर्वाचनमा उहाँ बाँकेबाट पराजित हुनुभयो । त्यसपछि विसं २०७० मङ्सिर ४ मा सम्पन्न दोस्रो संविधानसभाको निर्वाचनमा उहाँ बाँके र चितवनबाट सभासद्मा विजयी हुनुभएको छ । त्यसपछि पार्टीको संसदीय निर्वाचनमा वरिष्ठ नेता शेरबहादुर देउवालाई पराजित गर्दै संसदीय दलको नेता बन्नुभएको छ ।
    पार्टी यात्रा
विसं २०१२ मा नेकाको पार्टी सदस्य लिनुभएका नेता कोइराला २०३५ सालमा पार्टीको केन्द्रीय सदस्यका बन्नुभएको थियो । पार्टीभित्र सन्त, भद्र र निष्ठावान् नेताका रुपमा परिचित नेता कोइराला पार्टी सङ्गठनभित्र कुशल सङ्गठक पनि हुनुहुन्छ ।
सारभूत कुरा मात्र बोल्ने र बोलेका कुरा व्यवहारमा लागू समेत गर्ने नेताका रुपमा उहाँ परिचित हुनुहुन्छ । त्यसपछि उहाँ पार्टीको महामन्त्रीका रुपमा काम गर्नुभयो । उपसभापति र कार्यवाहक सभापति हुँदै पार्टीको १२ आँै महाधिवेशनबाट उहाँ पार्टीको सभापतिमा निर्वाचित हुनुभयो ।
    सम्पादक कोइराला
नेता कोइरालाले कुशल पत्रकारको रुपमा काम गर्नुभएको थियो । पार्टीको मुखपत्र ‘तरुण’ पत्रिकाको सम्पादक समेत हुनुहुन्थ्यो । प्रजातान्त्रिक समाजवादका बारेमा उहाँले लेख्नुभएका रचनाले पार्टीलाई नयाँ उचाइ पु¥याएको छ । उहाँका रचना पार्टीका तत्कालीन शीर्ष नेताहरू विश्वेश्वरप्रसाद कोइराला, सुवर्णशम्शेर राणा, गणेशमान सिंह, कृष्णप्रसाद भट्टराई, गिरिजाप्रसाद कोइरालाले समेत अध्ययन गर्नुभएको थिए ।
    भ्रमण
कोइरालाले बेलायत, अमेरिका, फ्रान्स, चीन, भारतलगायत युरोपियन मुलुक भ्रमण गर्नुभएको छ । रासस