क्षतिपूर्ति नपाउँदा केरा किसान मर्कामा, अर्थ मन्त्रालयमा थन्कियो फाइल

-होमनाथ सापकोटा
रत्ननगर । चितवनका केरा किसानले हावाहुरीका कारण नष्ट भएको केराको क्षतिपूर्ति पाउन सकेका छैनन् । सरकारी निकायको बेवास्ताका कारण क्षति भएको ६ महिना बितिसक्दा पनि किसानहरुले क्षतिपूर्ति पाउन नसकेका हुन् । २०७० साल भदौ २९ गते आएको हावाहुरीले चितवनका केरा किसानको नौ करोडभन्दा बढीको केरा नष्ट गरिदिएको थियो ।
चितवन केराको उत्पादनमा आत्मनिर्भर बन्दै गएको भएपनि पटक–पटक आउने दैविक प्रकोपका कारण यहाँका किसानहरुले ठूलो क्षति बेहोर्दै आएका छन् । नौ करोडको केरा नष्ट भएपछि केन्द्रबाट कृषि मन्त्रालयका अधिकारीहरुले नष्ट भएको केराको स्थलगत अवलोकन गरी क्षतिपूर्तिको लागि सिफारिस गरेको थियो ।
चितवन केरा व्यवसायी समितिले नष्ट भएको केराको क्षतिपूर्तिको लागि कृषि मन्त्रालय र अर्थ मन्त्रालयमा क्षतिपूर्तिको मागसमेत गरेका छन् । ‘हामी सम्बन्धित दुईवटा मन्त्रालयमा पटक–पटक गयौँ’ समितिका अध्यक्ष यज्ञप्रसाद सुवेदीले भन्नुभयो, ‘तर सरकारी स्तरबाट बेवास्ता गरियो । क्षतिपूर्तिको लागि कृषि मन्त्रालयले अर्थमन्त्रालयसँग बजेट माग गरेको भएपनि अर्थ मन्त्रालयमा गएर फाइल अडकिएको उहाँले बताउनुभयो ।
अर्थमन्त्रालयले बजेट निकासाको लागि मन्त्रिपरिषदको नियम पालना गर्नुपर्ने भएकाले लामो समय बितिसक्दा पनि क्षतिपूर्ति पाउन नसकिएको अध्यक्ष सुवेदीले बताउनुभयो । ‘चितवनका केरा किसानले उत्पादन गरेको केराले राष्ट्रिय मागलाई पूरा गर्न सघाएको छ’ अध्यक्ष सुवेदीले भन्नुभयो, ‘कृषिको ग्रार्हस्थ उत्पादनमा योगदान पु¥याएका हामीलाई सरकारले बेवास्ता गर्न मिल्दैन ।
केराखेती गर्न महँगो पर्ने भएकाले एकपटक भएको क्षतिले किसानहरुलाई ५ वर्षसम्म असर गर्दछ । क्षतिपूर्ति नपाएका कारण कम उत्पादन भएकाले बजारमा भारतीय केराले कब्जा जमाउने अवस्था आएको अध्यक्ष सुवेदीले बताउनुभयो ।
हावाहुरीका कारण चर्को मार खेपिरहेका केरा किसानले खेतमा लगाएको केरा नष्ट गर्न थालेपछि किसानहरु थप पीडित बनेका छन् । चितवन राष्ट्रिय निकुञ्जबाट मानव बस्तीमा प्रवेश गरेको जंगली हात्तीले रत्ननगर–५ बाघमारामा लगाएको केराखेती नष्ट गरेको छ ।
केरा किसान भानुचन्द्र न्यौपानेको खेतका लगाएकोे ११ सय घरी अर्थात् तीन लाख ५० हजार बराबरको केराखेती नष्ट गरेको हो । रातिको समयमा एक हप्तादेखि निरञ्न्तर आएर हात्तीले केरा खाने र नष्ट गर्ने काम गरेको केरा किसान न्यौपानेले जानकारी दिनुभयो ।
२०७० भदौ २९ गते आएको हावाहुरीका कारण ९ करोडभन्दा बढीको क्षति बेहोरेका चितवनका केरा किसानहरुले कहिले चोरीको कारण त कहिले जनावारको आतंकले क्षति बेहोर्दै आएको चितवन केरा व्यवसायी संघका अध्यक्ष यज्ञप्रसाद सुवेदीले जानकारी दिनुभयो ।
उहाँले पदमपुर, पिठुवा र रत्ननगरका किसानहरुले लगाएको केरा दिनहुँ चोरी हुने गरेको बताउनुभयो । उहाँले हावाहुरीका कारण भएको क्षतिपूर्तिको लागि कृषिमन्त्री टेकबहादुर थापा घर्तीलाई ध्यानाकर्षण गराएको बताउनुभयो । अध्यक्ष सुवेदीले हात्तीले नष्ट गरेको केराको पनि क्षतिपूर्तिको पहल गरिदिन वनमन्त्रीसमेत रहनुभएका मन्त्री घर्तीलाई आग्रह गरिएको जानकारी दिनुभयो ।
चितवनमा केराको व्यवसायिक प्रबद्र्धनको लागि एक गाउँ एक उत्पादन कार्यक्रम सुरू भएको छ । यो कार्यक्रमले किसानलाई खेती गर्न र तालिमलगायतका विषयमा सहयोग गरेको भएपनि दैविक प्रकोपका कारण जिल्लाका केरा किसानहरुले व्यवसायिक घाटा बेहोर्न बाध्य छन् । चितवनमा केराखेती गर्ने किसानको संख्या ३७५ रहेको र वार्षिक ३७ करोड अर्थात् २५ हजार मट्रिक टन केरा उत्पादन हुने गरेको केरा व्यवसायी समितिका अध्यक्ष सुवेदीले जानकारी दिनुभयो ।