बेवारिसे शव उठाऊ

चितवनमा फेरि बेवारिसे शव व्यवस्थापनमा समस्या उत्पन्न भएको छ । भरतपुर अस्पतालको शवगृहमा बेवारिसे शवको चाङ लाग्दासमेत त्यसको व्यवस्थापन हुन नसक्दा अस्पताल दुर्गन्धित बनेको छ । भरतपुर अस्पतालमा अहिलेसम्म १९ वटा बेवारिसे शव जम्मा भैसकेको छ । तर, भरतपुर नगरपालिकाले बजेट नदिँदा क्षमताभन्दा बढी शव कोचेर राख्नुपर्ने अवस्था छ । यसका कारण अस्पतालको दैनिक सेवा सञ्चालनमा मात्रै होइन, शवको पोस्टमार्टम गर्नसमेत चिकित्सकहरुलाई अप्ठ्यारो परिरहेको छ । विगतमा बेवारिसे शवको सद्गत गर्ने जिम्मा भरतपुर नगरपालिकाले लिएको थियो । तर, गत पुस २३ गते नगरपालिकाले शव व्यवस्थापनका लागि खर्च गर्न नसक्ने व्यहोराको पत्र भरतपुर अस्पताललाई पठाएपछि शव व्यवस्थापनमा समस्या आएको हो । शव व्यवस्थापन आफ्नो क्षमताबाहिर रहेको भन्दै गत साउनमै भनपाले सर्वपक्षीय भेलामार्फत समस्या निराकरण गर्न समिति गठन गरेको थियो । तर, समितिले शव व्यवस्थापनबारे कुनै पनि काम गर्न सकेको छैन ।
सडक दुर्र्घटना, उपचार क्रममा वा अन्य कारणले मृत्यु भई नाम–थर तथा आफन्तको ठेगाना खुल्न नसकेको शवलाई भरतपुर अस्पतालको शवगृहमा राखिन्छ । शवको जिम्मा लिन कोही नआएपछि केही समयपछि बेवारिसे शवको नगरपालिकाले सद्गत गर्दै आएको थियो । तर, विकास निर्माणमा खर्च गर्नुपर्ने रकम शव व्यवस्थापनमा खर्च गर्न नसकिने भन्दै नगरपालिकाले भेलामार्फत बजेट नदिने निर्णय गरेको थियो । अघिल्लो आर्थिक वर्षमा नगरपालिकाले ११० वटा शव व्यवस्थापन गरे पनि यस आर्थिक वर्षमा बजेट कटौती गरेको थियो । भरतपुर अस्पतालमा मासिक २० वटासम्म शव संकलन हुन्छ । एउटा शव व्यवस्थापनका लागि करिब पाँच हजार रूपैयाँ खर्च लाग्छ । शव व्यवस्थापनका लागि वार्षिक पाँच लाख रूपैयाँको बजेट आवश्यक पर्छ । करिब एक अर्बको वार्षिक बजेट सार्वजनिक गर्ने नगरपालिकाले शव व्यवस्थापनका लागि दिँदै आएको बजेट कटौती गर्नु न्यायसंगत देखिएको छैन ।
स्थानीय स्वायत्त शासन ऐनमा बेवारिसे शवको सद्गत नगरपालिकाले गर्ने स्पष्ट व्यवस्था छ । सो ऐनको दफा ९३ को उपदफा ‘ढ’ मा वडाभित्र कुनै असहाय वा बेवारिसे व्यक्तिको मृत्यु भएमा निजको दाहसंस्कारको व्यवस्था नगरपालिकाले गर्ने उल्लेख छ । तर, शव व्यवस्थापनका लागि भरतपुर नगरपालिकाले पनि बजेटको व्यवस्था गर्नुपर्ने नगरपालिकाको माग रहँदै आएको छ । ऐनमा व्यवस्था भएअनुसार भरतपुर नगरपालिकाले नै शव व्यवस्थापनका लागि जिम्मेवारी लिनुपर्छ । उसले बजेट अभाव देखाएर जिम्मेवारीबाट हट्नु हुँदैन । तर, भरतपुर अस्पतालले पनि दीर्घकालीन समस्या समाधानका लागि सरोकारवाला निकायसँग समन्वय गरी यथाशीघ्र शव व्यवस्थापन गर्नुपर्छ । शव सडेर वातावरण दुर्गन्धित हुँदासमेत शव व्यवस्थापनबारे समाधान नखोज्नु अस्पताल प्रशासनको कमजोरी हो । नगरपालिकाले बजेट कटौती गरिसकेपछि वैकल्पिक समाधानका उपायहरु अवलम्बन गर्न नसक्नु अस्पतालको लाचारीपन हो । समस्या निराकरण गर्न गठित समितिले बेवारिसे शव उठाउन पहल गर्नु जरूरी छ ।