एक भोटको साढे १२ हजार !

-बसन्त पराजुली
भरतपुर । चितवन क्षेत्र ५ का स्वतन्त्र उम्मेदवार अम्मरराज पाण्डेले निर्वाचनमा आफ्नो ८८ हजार ५०० रूपैयाँ खर्च भएको विवरण निर्वाचन आयोगमा पेश गरेका छन् । कालो पार्टी चुनाव चिन्ह भएका पाण्डेले निर्वाचनमा सात मत प्राप्त गरेका थिए । प्राप्त मतलाई उनले खर्च गरेको रकम हेर्दा प्रति मतका लागि पाण्डेले १२ हजार ६४२ रूपैयाँ खर्च गरेको देखिन्छ ।
पाण्डेले जसरी नै अहिले निर्वाचनमा उम्मेदवारले गरेको खर्च विवरण बुझाउनेको कार्यालयमा ताँती छ । निर्वाचन आचारसंहितामा उल्लेख भएअनुसार निर्वाचनको अन्तिम परिणाम सार्वजनिक भएको ३५ दिनभित्र खर्च बुझाउनु पर्ने व्यवस्थाअनुसार सो विवरण बुझाउनेको भीड लागेको हो । पछिल्लो दुई दिनमा मात्रै २१ जना उम्मेदवारले यसरी नै खर्च विवरण बुझाएका छन् । यो संख्या निर्वाचनको अन्तिम परिणाम घोषणा भएको मंसिर ७ गतेको दिनलाई आधार मान्ने हो भने अब खर्च विवरण बुझाउने दिन आउन आज मंगलबार तीन दिनमात्रै बाँकी छ ।
‘खर्च विवरण बुझाउन आउने बढ्दै छन्’, निर्वाचन कार्यालयकी शाखा अधिकृत रुद्रु पौडेलले भनिन्, ‘पछिल्लो दुई दिन (आइतबार र सोमबार) मात्रै २१ जना उम्मेदवारले खर्च विवरण बुझाए । विवरण बुझाउनेको संख्या जम्मा ३० पुग्यो ।’
जिल्लामा निर्वाचनका बेला उम्मेदवारहरुले करोडांै खर्च गरेको चर्चा चलेपनि निर्वाचन कार्यालयमा बुझाएको विवरणमा सबैले १० लाख रूपैयाँभन्दा कम नै रकम खर्च विवरण बुझाएका छन् ।
‘बढी बुझाए त आचारसंहिता उलङ्घन हुन्छ’, एक जानकारले भने, ‘निर्वाचन आयोगको आँखामा झारा टार्ने काम मात्रै हो ।’ निर्वाचन आयोगमा खर्च विवरण पेस गर्नेमध्ये सबैभन्दा बढी खर्च गरेको देखिने चितवन क्षेत्र १ का विजयी उम्मेदवार पूर्वअर्थमन्त्री सुरेन्द्र पाण्डे हुन् । एमालेका उम्मेदवार पाण्डेका तर्फबाट आर्थिक समितिका संयोजक घनश्याम कँडेलले बुझाएको खर्च विवरणमा ९ लाख ९६ हजार रूपैयाँ खर्च गरेको उल्लेख छ ।
‘हामीले खर्च गरेको विवरण नै पेस गरेका हौँ’, कँडेलले चितवन पोष्टसँग भने, ‘ त्यो खर्च पार्टीका तर्फबाट भएको हो । कहीँकतै शुभेच्छुकहरुबाट पनि  आफ्ना खुसी केही खर्च भएको हुन सक्छ ।’
अहिले चितवनमा निर्वाचन जित्नेदेखि हार्नेसम्मले खर्च विवरण बुझाइ रहेका छन् । पाँच क्षेत्र रहेको चितवनमा ११५ उम्मेदवार थिए । उम्मेदवारमध्ये ९९ जनाको जमानत जफत भए पनि उनीहरुले समेत खर्च विवरण बुझाउनुपर्ने अनिवार्य व्यवस्था छ । १० प्रतिशतभन्दा कम मत आउने उम्मेदवारको जमानत जफत हुने व्यवस्था छ । यो व्यवस्थाअनुसार जिल्लामा १६ जना उम्मेदवारले मात्रै जमानत जोगाएका छन् ।
‘केही मत नपाउने उम्मेदवारले पनि खर्च विवरण बुझाउनुपर्छ’, कार्यालयकी शाखा अधिकृत पौडेलले भनिन्, ‘कतिपय उम्मेदवारले एक मत पनि  नपाएको अवस्था छ ।’ चितवनमा १० मतभन्दा कम मत पाउने पाण्डेजस्ता १६ जना उम्मेदवार छन् । दश मतभन्दा कम मत प्राप्त गर्ने सबैभन्दा बढी ७ जना क्षेत्र ५ मै छन् । क्षेत्र १, २, ३ र ४ मा भने  दुई–दुई जना उम्मेदवारले १० मतभन्दा कम मत पाएका छन् ।
खर्च विवरण पेश गर्दैगर्दा उम्मेदवारहरुले निर्वाचन आचारसंहितालाई ध्यान दिएको पनि देखियो । निर्वाचनको बेला अनुगमनसमेत गरेका नेपाल बार एसोसियसन चितवनका अध्यक्ष राजकुमार श्रेष्ठ भन्छन्, ‘दस लाखभन्दा कम खर्च देखाउनुपर्ने उम्मेदवारको बाध्यता हो । उम्मेदवारले नै दिएको खर्च विवरणलाई निर्वाचन आयोगले समेत मान्नुपर्ने बाध्यता छ । नत्र निर्वाचनको खर्च पारदर्शी गराउने हो भने निर्वाचनकै बेला उम्मेदवारहरुले गरेको खर्चको अनुगमन निर्वाचन आयोगले गर्ने परिपार्टीको विकास हुनुपर्छ ।’