ADVERTISEMENT
१३ माघ २०७७, मंगलवार
Chitwan Post Daily | चितवन पोष्ट दैनिक
  • Login
  • गृहपृष्‍ठ
  • समाज
  • राजनीति
  • अर्थ
  • विचार
  • अन्तर्वार्ता
  • स्वास्थ्य
  • विश्व
  • साहित्य
  • कला
  • खेलकुद
  • इ-पत्रिका
Chitwan Post Daily | चितवन पोष्ट दैनिक
१३ माघ २०७७, मंगलवार
Chitwan Post Daily | चितवन पोष्ट दैनिक
No Result
View All Result

संविधानसभा निर्वाचनमा धार्मिक एजेन्डा

by चितवन पोष्ट
२०७० कार्तिक २७, बुधबार ०४:२० गते
in विचार
0
Chitwan Post
0
SHARES
Share on FacebookShare on Twitter

मधुसूदन दवाडी
madhu sudan dawadi   नेपाली शब्दसागरमा धर्मलाई व्यक्ति वा वस्तुको मूल प्रवृत्ति, वृत्ति, प्रकृति, स्वभाव, नियत, नीति, स्वाभाविक गुणको रुपमा अर्थ लगाइएको छ । धर्मलाई कयौँ पुस्तकहरुमा सामूहिक कर्तव्य, कुनै महात्मा वा महापुरूषको प्रतिपादित सिद्धान्त भनेर व्याख्या गरिएको छ । पछिल्ला केही दार्शनिकहरुले जुनसुकै धर्मको अन्तिम सार एउटै मानव कल्याण हो र सबैले जीवन जिउने कला सिकाउ“छन् भनेर व्याख्या गरेका छन् ।
धर्मलाई जे–जसरी व्याख्या गरे पनि विश्वभर परापूर्वकालदेखि आजसम्म धार्मिक मुद्दा राजनीतिस“ग जोडिने गरेको छ । राजनीति र धर्मको सम्बन्धलाई लिएर भारतीय समाजका महान् दार्शनिक डा. राममनोहर लोहियाले राजनीतिलाई अल्पकालीन धर्म र धर्मलाई दीर्घकालीन राजनीति भनेर व्याख्या गरेका छन् । विश्वको निकै प्राचीन धर्म मानिएको हिन्दू धर्मको मूल ग्रन्थ महाभारतमा व्याख्या गरिएअनुसार महाभारतको युद्ध हुनुको मूल कारण राजनीतिक अभीष्ट पूरा गर्न नै थियो । विभिन्न धार्मिक ग्रन्थहरुमा सत्ता र कुर्सीको लडाइँलाई बडो रोचक ढंगले व्याख्या गरिएको छ । सुरूमा पश्चिमा देशहरुले साम्राज्यवादको विस्तारस“गै क्रिश्चियन धर्मको पनि प्रचारप्रसार गरेका थिए । उनीहरु जहा“ पुगे, त्यही क्रिश्चियन धर्मको प्रचार गर्दै मिसनका नाममा विभिन्न हस्पिटल र स्कुल तथा विश्वविद्यालयहरु स्थापना गर्दथे । सन् १६०० मा व्यापार गर्ने उद्देश्यले भारत छिरेका अंग्रेजहरुले अन्ततः सारा देश नै कब्जा गरे, जसको फलस्वरुप उनीहरुले दक्षिण एसियामा राजनीतिक चलखेलको साथमा धार्मिक ऐजेन्डाहरु पनि लाद्ने अवसर पाए । जब उनीहरुले भारत छोडे, तब हिन्दू र मुस्लिमको नाममा सन् १९४७ मा भारत विभाजित हुन पुग्यो । यसको फलस्वरुप पाकिस्तानका २ करोड हिन्दू भारत गएर बस्न थाले भने भारतका १ करोड मुस्लिम परिवार पाकिस्तानमा गएर बस्न थाले । धर्मले देशको राष्ट्रियतालाई मजबुतभन्दा पनि कमजोर बनाउने काम ग¥यो । रूसको प्रत्यक्ष रेखदेखमा कम्युनिस्टहरुले अफगानिस्तानमा शासन गरेका थिए । उनीहरुले मुस्लिम कानुनलाई केही खुकुलो बनाए, तर त्यसकै विरोधमा अफगानी युवाहरु सडकमा उत्रिए र अमेरिकाको सहयोगमा शासनसत्ता नै कब्जा गरे । जो आज तालिवानको नाममा विश्वभर चर्चा पाइरहेका छन्, उनीहरुको राजनीतिक पृष्ठभूमिको सुरूवात नै धर्म थियो ।
भारतमा आजसम्म पनि राजनीतिमा धार्मिक प्रभाव निकै ठूलो रहेको छ । कट्टर हिन्दूवादी पृष्ठभूमिबाट नै भारतीय जनता पार्टीको स्थापना भएको हो । आजसम्म पनि भारतमा धार्मिक एजेन्डाले हरेक राजनीतिक अभियानहरुमा विशेष प्राथमिकता पाउने गरेको छ । योगगुरू रामदेवले विगतमा गरेका आमरण अनशनदेखि लिएर आशाराम बाबाबाट भएको बलात्कारको प्रकरणसम्मका हरेक गतिविधिहरुमाथि राजनीतिक छलफल र बहस भइरहन्छ । अन्य दक्षिण एसियाका देशहरु जस्तै नेपालका हरेक राजनीतिक गतिविधिहरु पनि धर्मबाट अलग देखिँदैन । नेपाल दक्षिण एसियामा बृहद् रुपमा धार्मिक तथा सांस्कृतिक विविधता बोकेको देश हो । बुद्धको जन्मभूमि नेपालमा वि.सं. २०६८ को जनगणनाअनुसार १०.७४ प्रतिशत मानिस बुद्ध धर्म मान्छन् । नेपालको राजनीतिलाई बुद्ध दर्शनले पनि कुनै न कुनै रुपमा प्रभावित गरेको छ । बुद्धको शासनकालमा विशेषतः दुई प्रकारको शासनप्रणाली थियो, कतै राजतन्त्रतात्मक त कतै गणतन्त्रात्मक शासनप्रणाली रहेको थियो । त्यस समय सरकारको कर्तव्य नैतिकवान र आध्यात्मिक कानुनको प्रोत्साहन थियो । बुद्ध धर्मग्रन्थअनुसार यस धर्ममा समाजवादी, पुँजीवादी र साम्यवादी कुनै पनि वाद तथा प्रणालीप्रति कुनै आपत्ति देखिँदैन । जुन वाद भए पनि राजनीतिको मुख्य उद्देश्य नागरिकका लागि केवल भौतिक सुखमात्र होइन, नैतिक र आध्यात्मिक सुख पनि जुटाउनुपर्छ भन्ने राजनीतिको मुख्य आदर्श रहेको थियो ।
त्यसैगरी, नेपालको राजनीति हिन्दू दर्शनबाट पनि निर्देशित हु“दै आइरहेको छ । पछिल्लो तथ्यांकअनुसार नेपालमा ८०.६४ प्रतिशत मानिसले हिन्दू धर्म मान्दछन् । बहुसंख्यक नेपालीहरुले हिन्दू धर्म माने पनि हिन्दूहरु बुद्धलाई विष्णुको नवौँ अवतार मान्दछन् । त्यसैगरी, हिन्दूहरुको आस्थाको केन्द्र पशुपतिनाथमा शिवलाई बुद्धको मुकुट पहिराउने चलन रहेको छ । विभिन्न चालचलन तथा प्रथाहरुले नेपालमा धार्मिक सहिष्णुता बढाउन सहयोग गरेका छन् । शाक्य कुलकी पुत्रीलाई कुमारी बनाई हिन्दू एवं बौद्धमार्गी दुवैले पूजा गरी टीका ग्रहण गर्ने चलन छ ।
नेपालमा ४.२ प्रतिशतले इस्लाम धर्म मान्छन् । नेपालको धार्मिक इतिहासलाई अध्ययन गर्दा पन्ध्रौँ शताब्दीमा राजा रत्न मल्लको शासनकालमा मुस्लिमहरु नेपाल प्रवेश गरेर काठमाडौँमा काश्मिरी मस्जिदको निर्माण गरेका थिए । उनीहरु तत्कालीन भोट र नेपालको व्यापारका लागि नेपाल प्रवेश गरेका थिए । उनीहरुले पृथ्वीनारायण शाहको राज्य एकीकरण अभियानदेखि नेपालको राज्यसत्तालाई कुनै न कुनै सहयोग पु¥याएको देखिन्छ । सोही समयदेखि नै नेपालमा धार्मिक रुपमा कुनै पनि भेदभाव र विभेदको घटना हुन सकेको छैन । चाहे हिन्दू पर्व होस् वा जुनकुनै उत्सवमा हिन्दू, मुस्लिम, बौद्धमार्गीहरु एकापसमा बसेर खानपिन गरेर सद्भावको प्रकट गरिरहेका छन् ।
नेपाली समाजको मूल विशेषता धार्मिक सहिष्णुता र समन्वय हुदाहुदै पनि यदाकदा नेपालमा धार्मिक एजेन्डाले विशेष प्राथमिकता पाउने गरेको छ । कुनै व्यक्तिगत तथा सामूहिक स्वार्थको चंगुलमा फसेर कहिले राष्ट्रवादको नाममा त कहिले राष्ट्रिय एकताको नाममा धार्मिक एजेन्डालाई राजनीतिक दलहरु तथा शासकहरुले विशेष प्राथमिकतामा राख्ने गरेका छन् । विगतमा नेपाली राजतन्त्रलाई हिन्दू राजा तथा विष्णुको अवतारका रुपमा देशभर र विदेशमा पनि मानिन्थ्यो, जुन तथ्यलाई अन्य धर्मका मानिसहरुले पनि स्वीकार गरेका थिए । जब राजा र राजनीतिक दलका बीचमा नेपालमा द्वन्द्व चर्कने गर्दथ्यो, तर दरबारले हिन्दू धर्मको सहारा लिने गर्दथ्यो । त्यही तथ्यलाई ध्यान दिएर नै माओवादीले नेपालमा गणतन्त्रको लहरलाई चर्काउन र राजतन्त्रको अन्त्य गर्नका लगि धर्मलाई प्रमुख हतियार बनाए । उनीहरुले हिन्दू विद्यापीठहरुमा आक्रमण गर्नेदेखि लिएर ब्राह्मणहरुको टुप्पी काट्नेसम्मको कार्य गरे । नेपालका विद्यालयहरुमा संस्कृत शिक्षा हटाउने त अभियान नै चलाए । यस्तो अवस्थामा पनि कुनै हिन्दू धर्मावलम्बीहरुले रिस तथा आवेग देखाएनन् । यसमा हिन्दू धर्मको खासै केही दोष थिएन, तर पनि राजतन्त्रलाई धक्का दिन र अन्य धर्म तथा जातजातिहरुको समर्थन बटुल्न उनीहरुले यस्तो रणनीति अपनाए । उनीहरुको एजेन्डाहरुलाई अन्य दलहरुले पनि स्वतः स्वीकार गरे र अन्ततः दोस्रो जनआन्दोलनपछि बनेको अन्तरिम संविधानको घारा ४ मा नेपाललाई धर्मनिरपेक्ष राज्यको व्यवस्था गरियो । केही छिटफुट साना दलहरु र केही दरबारिया शक्तिहरुबारे यस विषयमा खासै विरोधको चर्काे स्वर सुनिएन । तिनै हिन्दू धर्मलाई विरोध गर्ने माओवादी नेताहरु सत्तामा पुगेपछि सबैभन्दा धेरै हिन्दू मन्दिरहरु चहार्न पुगे । उनीहरुले हिन्दू धर्म, संस्कृत शिक्षामाथि विद्रोहकालमा आक्रमण गर्नुको कारण भने आजसम्म पुष्टि गर्न सकेका छैनन् । उनीहरुका सबै कामहरु भावना, स्वार्थ र लहडभन्दा बढी केही थिएन ।
अहिले देश दोस्रो संविधानसभाको निर्वाचनमा होमिएको छ । कांग्रेस,एमाले ,एमाओवादी लगायतका ठूला दलहरुले आफ्नो घोषणापत्रमा धर्म निरपेक्षता र दलहरुले धार्मिक स्वतन्त्रतालाई मुख्य जोड दिएका छन् भने केही साना दलहरु, जस्तै राप्रपा नेपाल र अखण्ड नेपाल पार्टी आदिले भने नेपाललाई हिन्दू राष्ट्र बनाउनका लागि जनतास“ग भोट मागिरहेका छन् । यसमा केही विगतको दरबारिया शक्तिको पनि समर्थन देखिन्छ । केही हिन्दूका कट्टर तथा पुरातनवादी मानिसहरुको भोट भने यी दलहरुले प्राप्त गर्ने देखिन्छ । वि.सं. २०४८ पछि नेपाली कांग्रेस बलियो शक्ति बन्नुमा केही हदसम्म धार्मिक एजेन्डाले पनि काम गरेको थियो । मुख्यतया कम्युनिस्टहरु सत्तामा आए भने वृद्धहरुलाई गोली हान्छन् र धर्म मान्न पाइँदैन भनेर कांग्रेसका केही नेताहरुले गलत प्रचार गर्ने गर्दथे । तत्कालीन समयमा एउटा कम्युनिस्ट बन्नु भनेको अधार्मिक तथा अछूत मानिस बन्नु हो भन्ने भ्रम नेपाली जनतामा परेको थियो । बिस्तारै वि.सं. २०५१ सालमा नेपालमा पहिलो पटक अल्पमतको कम्युनिस्ट सरकार बनेपछि भने ती सारा धार्मिक भ्रमहरु तोडिँदै गए । चाहे कम्युनिस्ट हुन् वा जोसुकै दल हुन्, जनताको धार्मिक आस्थालाई कुल्चिएर अगाडि बढ्न नसक्ने रहेछन् भन्ने प्रमाणित भयो । अन्ततः कुनै बेला नेपालको नेल्सन मण्डेला भनेर चिनिएका एमाले नेता मोहनचन्द्र अधिकारी पहेँलो वस्त्र धारण गरेर धार्मिक अभियन्ता बनेर हिँडे । झलनाथ खनालदेखि प्रचण्डहरु विभिन्न यज्ञ, होम, पुराणहरुमा सरिक भए, जसबाट नेपाली जनताहरुमा कम्युनिस्टहरुप्रति रहेको भ्रम, शंकाहरु हट्दै गयो ।
अहिलेको संविधानसभामा त्यस्ता कयौँ दलहरुले हिन्दू राज्य, हिन्दू धर्मको कुरा गरे पनि नेपाली मतदाताहरु खासै आकर्षित बन्न सकेका छैनन् । नेपालीहरुले शताब्दीयौँदेखि रहेको धार्मिक सहिष्णुता, भाइचारा प्रकट गरिरहेका छन् । हिन्दू राष्ट्र वा धर्मनिरपेक्ष राष्ट्र जे भने पनि सबैभन्दा ठूलो कुरा धार्मिक स्वतन्त्रता हो, जसलाई नेपालीहरुले मजाले उपभोग गर्न पाइरहेका छन् । लम्बिँदो संक्रमणकालस“गै सलबलाइरहेका पूर्वदरबारिया शक्तिको आडमा फेरि हिन्दू राज्यको नाममा राजसंस्था बिउँत्याउन खोज्ने शक्तिहरुलाई नेपाली जनताले पक्कै मतदान गर्ने छैनन् । धर्मले वा जात तथा भाषाको कुरा मात्र गरेर राष्ट्रिय एकतालाई प्रवद्र्धन हुँदैन भन्ने विषयलाई सबैले बुझ्न जरूरी छ ।

Related Posts

एउटा हलीको दृष्टान्त ! [लक्ष्मणरेखा]

एउटा हलीको दृष्टान्त ! [लक्ष्मणरेखा]

मध्यवर्ती क्षेत्र अतिक्रमणमा भोटको राजनीति

मध्यवर्ती क्षेत्र अतिक्रमणमा भोटको राजनीति

आमा प्रथम गुरू हुन्, काख हो पाठशाला

आमा प्रथम गुरू हुन्, काख हो पाठशाला

Discussion about this post

अन‌ि यो पनि

चितवन पोष्टकर्मी खनालसहित पाँच जनालाई पुरस्कृत गरिने
कला

चितवन पोष्टकर्मी खनालसहित पाँच जनालाई पुरस्कृत गरिने

चितवन । चलचित्र पत्रकार संघ चितवन शाखाले तीन जना पत्रकार तथा एक जना कलाकारलाई पुरस्कृत गर्ने भएको छ । शाखाको...

Read more
महिलाहरुको आत्मनिर्भरताका लागि अचार उत्पादन

महिलाहरुको आत्मनिर्भरताका लागि अचार उत्पादन

नेकपा फुट्दैमा लालपुर्जा वितरण रोकिँदैन : ज्ञवाली

नेकपा फुट्दैमा लालपुर्जा वितरण रोकिँदैन : ज्ञवाली

देशभरका ६२ अस्पतालमा कोरोनाविरुद्धको १२० खोप केन्द्र

देशभरका ६२ अस्पतालमा कोरोनाविरुद्धको १२० खोप केन्द्र

Chitwan Post

निर्माण सामग्री व्यवसायीको साधारण सभा

साइट नेभिगेशन

  • अन्तर्वार्ता
  • अर्थ
  • कला
  • खेलकुद
  • पाठक पत्र
  • प्रमुख समाचार
  • प्रविधि
  • राजनीति
  • वाग्मती
  • विचार
  • विश्व
  • शिक्षा
  • समाचार
  • समाज
  • सम्पादकीय
  • साहित्य
  • स्वास्थ्य

सम्पर्क

चितवन पोष्ट प्रकाशन प्रा. लि.
भरतपुर-१०, विद्युतरोड, हाकिमचोक
फोन : ०५६-५९५६२१ , ०५६-५९५६२४

विज्ञापनको लागि सम्पर्कः
९८६४२८०३१३, ९८६४२८०३१४, ९८५५०५१०९२
इमेल : chitwanpost@gmail.com

शाखा कार्यालयहरु

सौराहाचोक,टाँडी, फोनः ९८५५०८०२९१ (होमनाथ सापकोटा)
पर्सा: ९८४५१६०२९५ (प्रमिला अर्याल)
चनौली : ९८६५००५५९७ (रामशरण गैरे)
कावासोतीः ९८४३४०२६४४ (विन्दु न्यौपाने)
धादिङबेसीः ०१०–५२०६६५
दमौलीः ०६५–५६०८३९
डुम्रेः ०६५–६९०८०६
त्रिशूलीः ०१०–५६०५४७,९८५१०१४३९१

  • हाम्रो बारेमा
  • सम्पर्क
  • बिज्ञापन

© २०२० चितवन पोष्ट - दैनिक समाचार पत्र | सर्वाधिकार सुरक्षित । वेब तथा होस्टिङ सेवा: नमस्टेक

No Result
View All Result
  • गृहपृष्‍ठ
  • समाज
  • राजनीति
  • अर्थ
  • विचार
  • अन्तर्वार्ता
  • स्वास्थ्य
  • विश्व
  • साहित्य
  • कला
  • खेलकुद
  • इ-पत्रिका

© २०२० चितवन पोष्ट - दैनिक समाचार पत्र | सर्वाधिकार सुरक्षित । वेब तथा होस्टिङ सेवा: नमस्टेक

Welcome Back!

Sign In with Facebook
OR

Login to your account below

Forgotten Password?

Create New Account!

Fill the forms below to register

All fields are required. Log In

Retrieve your password

Please enter your username or email address to reset your password.

Log In