राइनो तालको संरक्षण गरियोस्

भरतपुर उपमहानगरपालिका वडा नं १२ स्थित रामवेल सामुदायिक वन उपभोक्ता समूहको वनको बीचमा राइनो ताल छ । जुन तालको प्रचारप्रसार नहुनु दुःखको कुरा हो, किनकि उक्त तालको भरतपुर उपमहानगरपालिकाले प्रचारप्रसार गरेको भए उक्त ताल स्वदेशी तथा विदेशीको नजरमा आस्थाको केन्द्रबिन्दु बन्थ्यो । तर, हाल उक्त तालले आफ्नो अस्तित्व खोजिरहेको छ । किनकि, उक्त तालको साँध–सिमाना कति छ, पर्खाल लगाएर नघेर्नु, तालको बीचका सुकेको रुखहरु नहटाउनु, तालको पूरै भाग जलकुम्भीले ढाक्नु, घाँसैघाँस उम्रनुले ताल हो भनेर जोकोहीले विश्वास नै गर्दैनन् । त्यसैले, उक्त ताल यहाँका जनता तथा सामुदायिक वन उपभोक्ता समूहसँग असाध्य रिसाएको छ । जिङ्रिङ्ग बूढो हुँदै अब मलाई कसले उपचार गरिदेला र म तन्नेरी रुपमा निरोगी भई सबैलाई आफ्नो चिनारी चिनाउन पाऊँला भनी प्रतीक्षामा बसेको पनि कयौँ वर्ष भइसक्यो । तर दुःखको कुरा, उक्त बूढो राइनो तालका बारेमा कसैको आँखा त्यहाँ पुग्न सकेको छैन । देखेर पनि नदेखेको जस्तो गर्नु, त्योभन्दा दुःखको कुरा अरु के हुन सक्छ र ?
भरतपुरमा विभिन्न संघसंस्था, एनजियो÷आइएनजिओलगायत धेरै सरकारी संघसंस्थाहरु छन् । त्यसमाथि, रामवेल सामुदायिक वन उपभोक्ता समूहले त विशेषगरी संरक्षण गर्नु दायित्व नै थियो । तर त्यस्तो गर्न नसक्नु उसको कमीकमजोरी हो जस्तो लाग्छ । किनकि, उचित संरक्षण गरेको भए उक्त ताल अवलोकन गर्न आउनेहरुको घुइँचो लाथ्थ्यो र बर्सेनि लाखौँको आम्दानी गर्न सकिन्थ्यो । अझ, विदेशी पर्यटकहरुलाई निम्त्याउन सके त लाखौँ डलर नेपाल भित्र्याउन सकिन्थ्यो ।
हाल उक्त ताल व्यवस्थित नभए पनि पिकनिक मनाउनेहरु र सुटिङ गर्न आउनेहरुको त्यहाँ घुइँचो लाग्ने गर्छ । योभन्दा धेरै वर्षअगाडि ३÷४ जना मानिस डुंगाबाट खस्दा मृत्यु भएको भनी मलाई स्थानीयले बताएका थिए । म वर्षको एकचोटि काठमाडौँबाट चितवन घुम्न आउँछु । घुम्दै जाँदा यस्तो मह¤वपूर्ण ठाउँ ओझेलमा परेको देख्दा सम्बन्धित निकायको ध्यानाकर्षण गर्ने गरेको छु । आजभन्दा धेरै वर्षअगाडि बिसहजारी ताल घुम्न गएको थिएँ । त्यसबारे ४÷५ वटा पत्रिकामा लेख पनि छापिएका थिए । हाल बिसहजारी तालको मुहार फेरिएको थाहा पाएँ, सारै खुसी लाग्यो । बिसहजार तालजस्तै राइनो तालका बारेमा सम्बन्धित निकायले बेलैमा सोचेर काम गर्न नितान्त आवश्यक भैसकेको छ । सम्बन्धित निकायले यसबारे छिटै पहल गरोस् ।
— कुमार मानन्धर
(नागार्जुन नगरपालिका–८, काठमाडौँ)