ADVERTISEMENT
१६ फाल्गुन २०७७, आईतवार
Chitwan Post Daily | चितवन पोष्ट दैनिक
  • Login
  • गृहपृष्‍ठ
  • समाज
  • राजनीति
  • अर्थ
  • विचार
  • अन्तर्वार्ता
  • स्वास्थ्य
  • विश्व
  • साहित्य
  • कला
  • खेलकुद
  • इ-पत्रिका
Chitwan Post Daily | चितवन पोष्ट दैनिक
१६ फाल्गुन २०७७, आईतवार
Chitwan Post Daily | चितवन पोष्ट दैनिक
No Result
View All Result

सत्य, अहिंसा र शान्ति

by चितवन पोष्ट
२०७० आश्विन १६, बुधबार ०५:२७ गते
in विचार
0
Chitwan Post
0
SHARES
Share on FacebookShare on Twitter

– डा. लीलानाथ सुवेदी
आज विश्व अहिंसा तथा शान्ति दिवस हो । कुनै पनि मुलुकको समाज व्यवस्था व्यवस्थित गर्ने परिप्रेक्ष्यमा अहिंसा र शान्तिको मह¤व र उपादेयता दर्शाउनु यसको मुुख्य ध्येय हो । अनि समाजमा विद्यमान असमझदारी, द्वन्द्व र अशान्तिको शान्तिपूर्ण रुपान्तर गर्नु र समाजमा रहेका द्वन्द्व, अशान्ति र हिंसा, हत्याका प्रवृत्ति र प्रक्रियाको शान्तिपूर्ण उपचार गर्दै जाने क्रिया–अनुक्रियालाई प्रोत्साहित गर्नु र राजनीति एवं राज्यव्यवस्था, न्याय व्यवस्था, सुरक्षा व्यवस्था, बजार व्यवस्था, विकास व्यवस्था र एनजिओ÷आइएनजिओ व्यवस्थासमेतका सबै व्यवस्था व्यवस्थित गर्नु यसको प्रक्रियागत प्रयोजन हो ।

अहिंसा र शान्तिका यस्ता प्रसंगमा विचार गर्नुपर्दा सत्यको वास्तविकतातर्फ पनि ध्यान दिनु जरूरी हुन्छ, किनकि अहिंसा र शान्ति प्रक्रियासित सत्य सधैँ यसरी जोडिएको हुन्छ कि सत्यबिना अहिंसाका भावना, विचार र व्यवहार समाजमा न व्यवस्थित गर्न सकिन्छ, न त समाजमा शान्ति सुरक्षा नै कायम गर्न सकिन्छ । तसर्थ, सर्वप्रथम सत्यतथ्यको यथार्थमा नै ध्यान केन्द्रित गर्नु जरूरी हुन्छ । साथै, राजनीति र राज्यव्यवस्थाका अगुवाहरुको ध्यान पनि यस्तो यथार्थतर्फ नै आकर्षित गर्नु पनि त्यत्तिकै जरूरी हुन्छ ।

जरूरी यस कारण हुन्छ कि राजनीति सबै नीतिहरुको माउ नीति हो । राजनीतिक कर्म माउकर्म हो भने राजनीतिक व्यवस्था, माउ व्यवस्था हो । राजनेता यसका अगुवा हुन्, अनि समाजमा शान्ति सुरक्षा कायम गर्नु र जनधनको रक्षा गर्नु अगुवाको पहिलो कर्तव्य हो । तर, हामीकहाँ यस्तो हुन सकिराखेको छैन । शान्ति र सुशासनका लागि आवश्यक नीति र रणनीतिहरु, असल शासन र आर्थिक सदाचारप्रति प्रतिबद्ध पनि हुन सकिराखेका छैनन् । यसकै कारण मुलुकमा कुशासन बढाउने र भ्रष्टाचार गर्ने अनि गराउनेहरु ठूलो परिमाणमा प्रोत्साहित हुँदै आएका छन् ।
भ्रष्टाचार, आर्थिक शोषणकै कारण मुलुकमा बढ्दो बेरोजगारी र गरिबी मुलुकका लागि प्रमुख समस्या बन्न पुगेका छन् भने समस्याको सही हिसाबमा राजनीतिक सम्बोधन हुन सकिराखेको छैन । यसकै कारण मुलुकमा कुशासन, भ्रष्टाचार, अस्थिरता, अव्यवस्था, अराजकता, आपराधिक गतिविधिले समेत प्रोत्साहन पाउँदै आएका छन् । अनि, द्वन्द्व, अशान्ति, हिंसा, हत्याका प्रवृत्ति तथा प्रक्रिया एवं पात्रहरु बढ्ने क्रम बढ्दो छ । यी सब कारणले गर्दा नै राजनीतिमा सत्य, अहिंसा र शान्तिजस्ता विषयको अभ्यास र अनुशीलन हुन सकिराखेको छैन भने नेताहरुको सोच, विचार, संस्कार र व्यवहार पनि सत्यतथ्य सापेक्ष हुन सकिराखेका छैनन् ।

यस्ता सन्दर्भमा लोकतन्त्र, सुशासन र सदाचारभित्र सत्यतथ्य, साक्षरताको खाँचो परिरहन्छ, किनकि सत्य आफैँमा सच्चाइ हो । यसबाट साँचोपनको वास्तविकताको बोध हुन्छ । यसबाट असल शासन र आर्थिक सदाचार, पारदर्शिता, जवाफदेहिता एवं सार्वजनिक जिम्मेवारी बोधको यथार्थसित साक्षात् हुन सजिलो हुन्छ । तर, हामीकहाँ यस्तो हुन सकिराखेको छैन ।

निश्चय नै हामी सबै शान्ति चाहन्छौँ र राजनीतिक दलहरु पनि शान्ति भन्दै आएका छन् । तर, मुखले शान्ति–शान्ति भन्दैमा मुलुकमा शान्ति कायम हुँदैन । यसका लागि सर्वप्रथम राजनीतिक शक्तिहरु सबै मिल्नुपर्दछ । अनि, शान्तिका लागि अनुकूल वातावरण बनाउनुपर्दछ । हामीकहाँ राजनीति गर्नेहरुको संख्या अति नै ठूलो छ । नेपालजस्तो सानो देशमा १४० भन्दा बढी दलहरु दर्ताका लागि निर्वाचन आयोगमा पुगिसकेका तथ्यहरु पत्रपत्रिकामा प्रकाशित भएका छन् । साथै, नेता÷कार्यकर्ता सबै आ–आफ्ना सुविधा, सहुलियतका मुद्दा र मामिलामा स्वयम् आफूकेन्द्रित हुँदै  प्रजातन्त्र,  लोकतन्त्र, जनतन्त्र या लोकतान्त्रिक गणतन्त्र भन्दै राष्ट्रवाद, बजारवाद, पुँजीवाद या समाजवादप्रतिको  आस्था÷अनास्था एवं पक्ष÷विपक्षमा तर्क÷वितर्कको ऊहापोहले पनि प्रमुखता पाउँदै आएको छ । प्रजातान्त्रिक समाजवाद, बहुदलीय जनवाद अथवा जनताको नौलो जनवादको आग्रहको सेरोफेरोमा सत्ताका लागि दलहरुबीच तँछाडमछाड पनि बढी मच्चिँदै आएको छ । साथै, निहित स्वार्थहरु, सत्तागत स्वार्थहरु र असामान्य लोभलाभका प्रवृत्ति र प्रक्रियाले प्रमुखता पाउँदै आएका छन् ।

तर असल शासन, आर्थिक सदाचार, पारदर्शिता, जवाफदेहिता, नियमितता, सार्वजनिक जिम्मेवारी, सुशासन बहाली र राष्ट्रिय सदाचार पद्धतिको विकासजस्ता राजनीति एवं राज्यव्यवस्थाका मह¤वपूर्ण विषयहरु नितान्त उपेक्षामा पर्दै आएका छन् । अर्काेतिर राजनीतिक आचार, विचार, आचरण र चरित्रको उच्चता एवं राजनीतिक व्यवहारको शुद्धताका मामिलामा शिखर राजनीति र सत्ताशिखरका अगुवाहरु राजनीतिक निष्ठा, नैतिकता एवं इमानदारिताका साथ जनताका अगाडि आउन सकिराखेका छैनन् । शान्ति, सहमति, निर्वाचन र संविधान निर्माणमा एवं जनताप्रतिको सार्वभौम कर्तव्यको परिपालनामा पनि अनुकूल वातावरण बन्न सकिराखेको छैन । सुरक्षित समाज निवारणका विषयले पनि प्रमुखता पाउन सकिराखेको छैन ।

यथार्थमा आन्दोलनको सफलता राजनीतिक परिवर्तन र सत्ताको फेरबदलमा मात्र सीमित हुँदैन, हुनुहुँदैन । आर्थिक, सामाजिक परिवर्तन र समाजको रुपान्तरणका प्रक्रियालाई पनि अँगाल्न जरूरी हुन्छ । यस्ता प्रसंगमा बिर्सन नहुने तथ्य के छ भने आर्थिक, सामाजिक परिवर्तनबाट राजनीतिक परिवर्तनलाई आधारभूत टेवा मिल्दछ । साथै, स्वाधीन अर्थतन्त्रको विकास, मानव संसाधन, प्राकृतिक सम्पदा एवं भौतिक साधनका अधिकतम परिचालन र कृषि क्रान्ति एवं औद्योगिक क्रान्तिलाई अगाडि बढाउन सजिलो हुन्छ । समग्रमा आन्दोलन हुनु, परिवर्तन हुनु र शान्ति स्थापना हुनु यसको यथार्थ हो ।

इतिहास साक्षी छ– नेपालमा पटकपटक निर्णायक आन्दोलन भएका छन्, जनताको समृद्धि र राष्ट्रको श्रीवृद्धि खातिर लाखौँलाख जनताले आन्दोलनमा रगत, पसिना बगाएका छन् । हजारौँहजार वीर सहिदले महान् त्याग, तपस्या एवं बलिदानी भूमिकासाथ मातृभूमिका लागि आत्मोत्सर्ग गरेका छन् । यसकै आधारमा नेताहरुको सत्तारोहणका कार्यक्रम पनि सफल भएका छन् । तर, आन्दोलनको सफलतापछि, आर्थिक, सामाजिक परिवर्तन र शान्तिका मुद्दा सही हिसाबमा राजनीतिक सम्बोधनभित्र पर्न सकिराखेका छ्र्रैनन्, मात्र सत्ताका खेलहरुले प्राथमिकता पाउँदै आएका छन् । यसकै कारण शान्ति स्थापनाका लागि राजनीतिक वातावरण बन्न सकिराखेको छैन ।

शान्ति स्थापना नै हाम्रो पहिलो गन्तव्य हो । राजनीतिक पार्टीहरु  एवं नेताहरु यसका प्रमुख अगुवा हुन् । आचारसंहिता, विचारसंहिता तथा नैतिक संहिताको परिपालनका साथ जनताका अगाडि आउनु नेताहरुको पहिलो दायित्व हो । परस्परको सहमति, सद्भावना, सद्विचार र सद्व्यवहार अनि सहअस्तित्व यसका आधार हुन् । अनि आचार, आचरण र चरित्रको उच्चता तथा व्यवहारको शुद्धता एवं नैतिकताको नियमिततामा नियमित हुनु यसको प्रक्रियागत प्रयोजन हो । साथै, समाजमा शान्ति संस्थापना गर्नु, सन्तुलन कायम गर्नु, वातावरण बनाउनु हाम्रो लक्ष्य हो । यसै परिप्रेक्ष्यमा राजनीतिमा शान्ति हाम्रो बहस प्रमुख विषय बनेको छ । समग्रमा राजनीतिमा शान्ति नै आमशान्ति हो । यहाँबाट नै अरु क्षेत्रमा शान्ति स्थापनाको क्रम अगाडि बढ्न सक्दछ । सहमति, संविधान र लोकतान्त्रिक गणतन्त्रको संरचनात्मक विकास एवं क्रमले निरन्तरता पाओस्, यही हाम्रो ध्येय हो ।

यहाँनेर विशेष ध्यान दिनुपर्ने कुरा के छ भने अहिंसा र शान्ति प्रक्रियासित सत्य सधैँ जोडिएको हुन्छ । सत्यबिना न अहिंसा सही हिसाबमा रोक्न सकिन्छ, न त समाजमा शान्ति कायम गर्न सम्भव हुन्छ । किनकि, सत्य र तथ्यको वास्तविकता त्यसभित्र समेटिएका हुँदैनन् । सत्य, अहिंसा र शान्तिका लागि सर्वप्रथम सत्य–निष्ठाका मनोवृद्धि, चित्तवृद्धि र प्रवृत्तिअनुसारका व्यवहारको खाँचो परिरहन्छ । साथै सत्यकर्म, शुभकर्म र सुन्दर कर्म अर्थात् असल कर्मको त्यसैअनुरुपको मनशाय, नियत र प्रयत्नहरुप्रतिको प्रतिबद्धता त्यत्तिकै जरूरी परिरहन्छ । यस्ता सन्दर्भमा पुनः हेक्का राख्नुपर्ने के छन् भने सत्यनिष्ठ मनोवृत्ति, चित्तवृत्ति र प्रवृत्तिअनुसारको व्यवहार, अहिंसा र शान्तिका लागि अपरिहार्य हुन्छन् । राजनीति, राज्यव्यवस्था र समाज व्यवस्थासमेतका सबै यसमा समेटिएका हुन्छन् । किनकि सत्य, बचन र सत्यकर्मसमेतका क्रिया–अनुक्रिया सधैँ प्राकृतिकता, मानवता, सामाजिकता, वैज्ञानिकता, वैधानिकता र नैतिकताका नियमसित आबद्ध रहेका हुन्छन् ।

यस्तो आबद्धता नै मानिसको महानता, जनताको सर्वोच्चता, विधिको सर्वोपरिता र नैतिकताका नियमित आधार हुन् । अनि राजनीति र राज्यव्यवस्था, अगुवाहरुको काम हो । राजनीतिक निष्ठा, नैतिकता, इमानदारिता, कर्तव्य पालना एवं राष्ट्रसेवा परायणताका साथ राजनीतिका अगुवाहरु जनतामा जानु, जनताका समस्या पहिचान गर्नु र समस्या समाधानमा निरन्तर लागिरहनु यथार्थमा जनआध्येय कार्य हुन् ।

राजनीतिमा सत्य, अहिंसा र शान्तिको प्रयोग महात्मा गान्धीबाट सुरू भयो र भारतीय स्वतन्त्रता संग्राम यसैका आधारमा महात्मा गान्धीको नेतृत्वमा सफल भयो । अनि, दक्षिण अफ्रिकामा नेल्सन मण्डेलाको नेतृत्वमा यसैअनुरुपको आन्दोलन पनि सफल भयो । सत्य, अहिंसा र शान्तिको पक्षमा सत्याग्रह, शान्तिपूर्ण विरोध प्रदर्शन र भद्र अवज्ञा आन्दोलनसमेतका कार्यक्रमले प्रमुखता पाउँदै आएका छन् ।

Related Posts

आधुनिक समाजवादको अपेक्षा

आधुनिक समाजवादको अपेक्षा

धर्म जीवनको खोज हो

तपाईंको सबैभन्दा ठूलो क्षमता !

धर्म जीवनको खोज हो

आहार शुद्धि–२

Discussion about this post

अन‌ि यो पनि

चिकित्सालयलाई चितवन समाज जर्मनको सहयोग
समाज

चिकित्सालयलाई चितवन समाज जर्मनको सहयोग

भरतपुर । बागेश्वरीस्थित योगी नरहरिनाथ योग तथा प्राकृतिक चिकित्सालयलाई चितवन समाज जर्मनले पाँच थान गिजर सहयोग गरेको छ । शनिबार...

Read more
मावनअधिकार उल्लंघनका दोषीलाई आममाफी नहुने

द्वन्द्व प्रभावित परिवार निराश

Chitwan Post

बाल सङ्गठन चितवनमा पौडेलको नेतृत्व

Chitwan Post

वन पैदावार उद्योग व्यवसायी सङ्घमा श्रेष्ठ

Chitwan Post

चितवनमा ३५ जनाले गरे रक्तदान

साइट नेभिगेशन

  • अन्तर्वार्ता
  • अर्थ
  • कला
  • खेलकुद
  • पाठक पत्र
  • प्रदेश
  • प्रमुख समाचार
  • प्रविधि
  • राजनीति
  • वाग्मती
  • विचार
  • विश्व
  • शिक्षा
  • समाचार
  • समाज
  • सम्पादकीय
  • साहित्य
  • स्वास्थ्य

सम्पर्क

चितवन पोष्ट प्रकाशन प्रा. लि.
भरतपुर-१०, विद्युतरोड, हाकिमचोक
फोन : ०५६-५९५६२१ , ०५६-५९५६२४

विज्ञापनको लागि सम्पर्कः
९८६४२८०३१३, ९८६४२८०३१४, ९८५५०५१०९२
इमेल : chitwanpost@gmail.com

शाखा कार्यालयहरु

सौराहाचोक,टाँडी, फोनः ९८५५०८०२९१ (होमनाथ सापकोटा)
पर्सा: ९८४५१६०२९५ (प्रमिला अर्याल)
चनौली : ९८६५००५५९७ (रामशरण गैरे)
कावासोतीः ९८४३४०२६४४ (विन्दु न्यौपाने)
धादिङबेसीः ०१०–५२०६६५
दमौलीः ०६५–५६०८३९
डुम्रेः ०६५–६९०८०६
त्रिशूलीः ०१०–५६०५४७,९८५१०१४३९१

  • हाम्रो बारेमा
  • सम्पर्क
  • बिज्ञापन

© २०२० चितवन पोष्ट - दैनिक समाचार पत्र | सर्वाधिकार सुरक्षित । वेब तथा होस्टिङ सेवा: नमस्टेक

No Result
View All Result
  • गृहपृष्‍ठ
  • समाज
  • राजनीति
  • अर्थ
  • विचार
  • अन्तर्वार्ता
  • स्वास्थ्य
  • विश्व
  • साहित्य
  • कला
  • खेलकुद
  • इ-पत्रिका

© २०२० चितवन पोष्ट - दैनिक समाचार पत्र | सर्वाधिकार सुरक्षित । वेब तथा होस्टिङ सेवा: नमस्टेक

Welcome Back!

Sign In with Facebook
OR

Login to your account below

Forgotten Password?

Create New Account!

Fill the forms below to register

All fields are required. Log In

Retrieve your password

Please enter your username or email address to reset your password.

Log In