घिउकुमारी बोकेर किसानहरु प्रशासनमा

भरतपुर । घिउकुमारी (एलोभेरा) खेती गरेका किसानहरुले आफूहरु मर्कामा परेको भन्दै आइतबार चितवन जिल्ला प्रशासन कार्यालयमा प्रदर्शन गरे । भरतपुरमा रहेको पाम एग्रोटेक नामको निजी कम्पनीले देशभरबाट एलोभेराको पात र बिरुवा खरिद गर्ने सहमति गरेको थियो । कम्पनीले सहमतिअनुरुप काम नगरेको भनेर देशभरका किसान चितवनमा भेला भएका छन् ।
धेरै आम्दानी हुने आशामा किसानहरु यो नौलो खेतीप्रति अकार्षित भएका थिए । कम्पनीले किसानहरुसँग लिखित सहमति नै गरेका कारण उनीहरु ढुक्क पनि भएका थिए । तर सहमति पूरा नभएपछि भरतपुरमा भेला हुन आएका किसानहरुको उजुरीका आधारमा प्रहरीले कम्पनीका अध्यक्षलाई पक्राउ गरेको छ ।
नेपालमा अमेरिका, ल्याटिन अमेरिका, अष्ट्रेलिया, चीन, मलेशिया, रुस, जापान र भारतबाट बर्सेनि अर्बाैंको एलोभेराको जुस आउने गरेको पाम एग्रोटेकले निकालेको विवरणमा उल्लेख छ । आर्युवेदिक औषधि कम्पनी, अन्य औषधि कम्पनी, सौन्दर्य प्रशाधन उद्योग, खाद्य उद्योग र व्यक्तिगत तवरमा जुस खानेहरुका कारण एलोभेरा बिक्री गर्न कुनै गाह्रो नहुने कम्पनीको भनाइ थियो । नेपालमा मात्रै नभएर विदेश निर्यात गर्ने योजनासमेत किसानहरुलाई सुनाइएको थियो ।
बिरुवा लगाएको १३ महिनापछि पहिलो पटक पात निकालेर बेच्न सकिने कम्पनीको भनाइ थियो । एलोभेराको १५ हजार बिरुवा लगाएमा पहिलो वर्ष पात र बिरुवा बेचेर १७ लाख ७५ हजार रुपैयाँ आम्दानी लिन सकिने किसानहरुलाई सिकाइएको थियो । यसका लागि वर्ष सवा नौ लाख र दोस्रो वर्षदेखि पौने तीन लाख रुपैयाँ खर्च गर्नुपर्ने हिसाब देखाइएको थियो ।
न्यूनतम सिंचाइ खर्च हुने तथा निःशुल्क ढुवानी र प्राविधिक खर्चको आश्वासन पाएपछि एकपछि अर्को किसान एलोभेरा रोप्न तम्सिए । ‘पाम एग्रोटेकले देशका ५५ जिल्लाका ३१९ किसानलाई ५२ लाख बिरुवा बाँडेको बुझिएको छ । नयाँ खेती गरेर धेरै कमाउने सम्भावना देखाएर यसमा आकर्षित गराइयो । तर सबै कुरा झुठा रहेछन् भन्ने अहिले आएर पुष्टि भयो’, भण्डाराका किसान मित्रलाल पाण्डेले भने ।
दोलखाको नाम्दु गाविस वडा नं. ३ का भीम गिरी कोरियाबाट छुट्टीमा घर आएका थिए । फर्कने योजनामा रहेका गिरीले एलोभेरा खेतीका बारेमा सुने । वर्षमा लाखौंको आम्दानी हुने कुरा थाहा पाएपछि गिरीले कोरिया जाने योजाना छाडेर साथी रामचन्द्र कार्कीसँग मिलेर ३० मुरी धान फल्ने १४ रोपनी खेतमा एलोभेराका १० हजार बिरुवा रोपे । पात र बिरुवा किन्छु भनेको पाम एग्रोटेकले किन्यो पनि तर भुक्तानी दिँदै दिएन ।
‘एक लाख ७२ हजार रुपैयाँको एलोभेराको पात र ४५ हजार रुपैयाँको बिरुवा लगेको थियो । तर पैसा तिरेन । भुक्तानी ल्याऊ भनेर छ महिनादेखि धाउँदा पनि एक पैसो हात परेन’, गिरीका साथी रामचन्द्र कार्कीले भने । पहिलो पटक नै भुक्तानी दिन आलटाल गरेपछि पाम एग्रोटेकले अरु बिरुवा र पात नकिनेको यनले बताए । एक पटक लगाएपछि छ वर्षसम्म मज्जाले आम्दानी लिन सकिन्छ भनेर पाएको आश्वासन सम्झदा उनी रुनमात्रै सक्दैनन् ।
चितवन रत्ननगरका शेरबहादुर कार्की भारतीय सेनाको जागिरबाट अवकाश पाएर घर आएका थिए । लाखौं कमाइ हुने नौलो खेतीमा उनी पनि लोभिए । उनले आठ कठ्ठा खेतमा छ हजार बिरुवा लगाए । पहिलो वर्षमा दुई लाख रुपैयाँ कमाउन सकिने आशा उनलाई देखाइएको थियो । तर एलोभेराको पात सुकेर गयो बिरुवा हुर्केर छिप्पिए । सम्झौता गर्ने कम्पनी पाम एग्रोटेकका अधिकारीहरु सम्पर्कमै आएनन् ।
कम्पनीले सम्झौताअनुरुप पात र बिरुवा नकिनेपछि घिउकुमारीको खेतीमा लागेका नेपालभरका किसानहरु भरतपुरमा जम्मा भएका छन् । जिल्ला प्रशासन र प्रहरी कार्यालयमा किसानहरुले धर्ना दिन थालेपछि पाम एग्रोटेकका अध्यक्ष रुद्रप्रसाद गिरीलाई शुक्रबार चितवन प्रहरीले नियन्त्रणमा लिएको छ । गिरी प्रहरीको नियन्त्रणमा आएपछि किसानहरुले आफ्नो लगानी फिर्ता दिन माग गर्दै आइतबार जिल्ला प्रशासन कार्यालयमा प्रदर्शन पनि गरे ।
प्रमुख जिल्ला अधिकारी नरेन्द्रराज शर्माले किसानहरुको पैसा डुब्न नदिने भरमग्दुर प्रयास गर्ने बचन दिएका छन् । ‘प्रमुख जिल्ला अधिकारीसँग भेट्यौं । सम्बन्धित मान्छे प्रहरीको नियन्त्रणमा आइसकेकाले कानुनअनुसार नै न्याय दिलाउने बचन दिनुभएको छ’, एलोभेरा खेतीमा लागेका किसान मित्रलाल पाण्डेले भने ।
प्रहरी नियन्त्रणमा रहेका पाम एग्रोटेकका अध्यक्ष रुद्रप्रसाद गिरीले भदौ,असोजबाट बिरुवा र पात उठाउने बताएका छन् । यसअघि बिरुवा र पात समयमा उठाउन नसकेको स्वीकार गर्दै गिरीले अबदेखि भने समयमै बिरुवा र पात किन्ने र भुक्तानी पनि दिने बताए पनि किसानहरुले विश्वास गर्न सकेका छैनन् ।
एलोभेराका उत्पादनहरुको देशभित्र खासै खपत हुँदैन । अध्यक्ष गिरीले विदेश निर्यात गर्ने बताउँदै आएका थिए । तर नेपाल सरकारले एलोभेराको उत्पादनको निकासी गर्ने नीति नै अहिलेसम्म बनाएको छैन । जसका कारण गिरीले भनेजस्तो विदेश पठाउन पनि सम्भव भएन ।  देशमा खपत पनि नहुने र विदेश निकासी पनि सम्भव नभएपछि कम्पनी संकटमा परेको कारखाना स्रोतको भनाइ छ ।