ADVERTISEMENT
१४ माघ २०७७, बुधबार
Chitwan Post Daily | चितवन पोष्ट दैनिक
  • Login
  • गृहपृष्‍ठ
  • समाज
  • राजनीति
  • अर्थ
  • विचार
  • अन्तर्वार्ता
  • स्वास्थ्य
  • विश्व
  • साहित्य
  • कला
  • खेलकुद
  • इ-पत्रिका
Chitwan Post Daily | चितवन पोष्ट दैनिक
१४ माघ २०७७, बुधबार
Chitwan Post Daily | चितवन पोष्ट दैनिक
No Result
View All Result

स्थानीयस्तरमा वाचडगको भूमिकामा सिनर्जी एफएम

by चितवन पोष्ट
२०७१ असार ३२, बुधबार ०२:२० गते
in विचार
0
Chitwan Post
0
SHARES
Share on FacebookShare on Twitter

मधुसूदन दवाडी
एफएम रेडियो प्रविधिको आधुनिक रुप हो, जसको पूरा रुप फ्रिक्वेन्सी मोडुलेसन भन्ने हुन्छ । बिश्वमा रेडियो स्टेसन स्थापना भएको झन्डै १३ वर्षपछि मात्र रेडियोको पछिल्लो प्रविधिका रुपमा एफएम पत्ता लाग्यो । रेडियो स्थापना गर्नदेखि लिएर एफएम प्रविधिको प्रयोग गर्ने कार्यमा विश्वमा अमेरिका नै अग्रस्थानमा आउँछ । इटालीका भौतिकशास्त्री मार्काेनीले रेडियो प्रविधिको विकास गरे पनि त्यसलाई सर्वप्रथम रेडियो स्टेसनका रुपमा प्रयोगमा ल्याउने काम अमेरिकाबाट भयो । एफएम प्रविधिलाई भने अमेरिकाकै एड्विन आर्मस्ट्रङले सन् १९३३ मा विकास गरे, जसको प्रयोग अमेरिकी देश कोलम्बिया तथा बोलिभियाबाट सुरू गरियो । आज अमेरिकामा १० हजारभन्दा बढी एफएम स्टेसनहरु रहेका छन् ।
विशेषगरी, सुन्दा सुमधुर आवाज आउने तथा हावाको अवरोधले असर नगर्ने विशेषताहरु एफएम प्रविधिमा रहेको हुन्छ । प्रारम्भिक दिनमा अल्पसंख्यक समुदायको आवाजलाई उठाउनका लागि एफएम प्रविधिको प्रयोग भएको देखिन्छ । विश्वभर एफएम रेडियो राष्ट्रिय तथा अन्तर्राष्ट्रिय सञ्चारमा भन्दा पनि स्थानीय सञ्चारमा बढी प्रयोग भएको पाइन्छ । दक्षिण एसियामा भने सबैभन्दा पहिले सरकारी प्रयासबाट श्रीलंकामा यो प्रविधि भित्रन पुग्यो । नेपालमा पनि सरकारले वि.सं २०५२ सालमा नै १०० मेगाहर्जमा काठमाडौँमा एफएम प्रविधि स्थापित भयो, जसलाई रेडियो नेपालले क्लासिक एडभरटाइजिङलाई भाडामा दियो । राष्ट्रिय प्रसारण रेडियो नेपालले एफएम प्रविधि भित्र्याएको भए पनि यो प्रविधि ल्याउनुको मुख्य उद्देश्य नागरिकलाई सही ढंगबाट सूचना, जानकारी दिनभन्दा पनि रेडियो नेपालको व्यापार घाटालाई कम गर्न ल्याइएको थियो ।
सरकारभन्दा बाहिरबाट भने नेपाल वातावरण पत्रकार समूहले वि.सं २०५४ सालमा रेडियो सगरमाथाको स्थापना ग¥यो, जुन दक्षिण एसियाकै पहिलो स्वतन्त्र सामुदायिक एफएम रेडियो हो । रेडियो सगरमाथाले इजाजत पत्र पाउनका लागि झन्डै नौ वर्षजति संघर्ष गर्नुप¥यो । सरकारी अधिकारीहरुलाई एफएम प्रविधिका बारेमा जानकारी नहुँदा यसका लागि अनुमति दिन निकै गा¥हो भएको थियो । एफएमले सरकारलाई असजिलो पो पार्ने हो कि भन्ने डर सरकारी अधिकारीहरुलाई थियो, तर पनि लामो संघर्षपछि रेडियो सगरमाथा स्थापना हुन गयो । सगरमाथाको स्थापनासँगै नेपालमा एफएम रेडियोको स्थापना गर्ने लहर नै चल्न थाल्यो ।
सगरमाथा स्थापनापछि काठमाडौँमा इमेज एफएम, कान्तिपुर एफएमलगायतका एफएम रेडियोहरु स्थापित हुन थाले । उपत्यकाबाहिर भने पहिलो एफएमका रुपमा रेडियो लुम्बिनी तथा उपत्यकाबाहिरको  सामुदायिक रेडियोका रुपमा रेडियो मदन पोखरा स्थापना हुन पुग्यो । चितवनमा भने पहिलो एफएम रेडियोका रुपमा वि.सं २०५८ सालमा  सिनर्जी एफएम स्थापित भयो । आज चितवन र चितवनआसपासमा एक दर्जनभन्दा बढी एफएम रेडियोहरु प्रसारित रहेका छन् । सूचना तथा सञ्चार मन्त्रालयको तथ्यांकलाई नै हेर्ने हो भने पनि देशभर अहिलेसम्म झन्डै ४ सय एफएम रेडियोले प्रसारण अनुमति पाएका देखिन्छन् भने कयौँ रेडियोहरु बन्द भइसकेका छन् । अहिले नेपालमा एफएम रेडियोको गुणात्मकभन्दा पनि संख्यात्मक वृद्धि ज्यादा हुन पुगेको छ । कतिपय एफएम रेडियोले लक्षित समुदायलाई प्रभाव पार्ने गरी प्रभावकारी कार्यक्रम दिन सकेका छैनन् ।
वि.सं २०४६ सालको परिवर्तनपछि बनेका मिडियामैत्री नियम, कानुनको कारणले नै निजी क्षेत्रबाट मिडियाहरु स्थापित हुने वातावरण तयार भयो । जसमा मुख्यतया राष्ट्रिय प्रसारण ऐन २०४९ र राष्ट्रिय प्रसारण नियमावली २०५२ ले गर्दा पनि नेपालमा एफएम रेडियोहरु खोल्ने आधारहरु निर्माण भएको थियो । तत्कालीन समयमा यस प्रकारको कानुन बन्नु राम्रै उपलब्धि भए पनि यसलाई समयअनुसार संशोधन गर्दै जानुपर्ने आवश्यकता त्यत्तिकै आवश्यक छ । त्यसैगरी, सरकारले एफएम रेडियो सञ्चालनसम्बन्धमा स्पष्ट योजना तथा नीति बनाउनु पर्ने जरूरी पनि देखिन्छ ।
एफएम रेडियोको विकासक्रमका प्रारम्भिक दिनहरुमा मनोरञ्जन तथा सूचनामूलक जानकारीभन्दा बाहेक नियमित समाचार प्रसारण गर्ने अधिकार एफएमलाई दिइएको थिएन । सर्वाेच्च अदालतले वि.सं २०५८ साल साउन १ गते त्यस्तो प्रावधानलाई बदर गर्ने निर्णय गरेपछि एफएम रेडियोले आफैँ समाचार प्रसारित गर्न थालेका हुन् । समाचार प्रसारण गर्ने प्रावधानसँगै स्थानीय रेडियोहरुले स्थानीय समस्याहरुलाई उठाउने प्रचलन बढ्न गयो । समाजमा भएका विकास निर्माणदेखि सामाजिक समस्याहरुका बारेमा स्थानीय एफएम रेडियोको खबरदारी चलिरहेको छ । अझै पनि राष्ट्रिय राजनीतिक बहसमा केन्द्रित हुने प्रचलनले गर्दा स्थानीय मुद्दाहरुको गहिराइसम्म पुग्ने प्रचलन कतिपय रेडियोहरुमा हराइसकेको देखिन्छ । घटनाको जानकारी दिने तर त्यसका कारण तथा तथ्यहरुको खोजी गर्ने परम्परा भने फितलो बन्दै गएको छ । मिडियाहरुको कमजोर आर्थिक क्षमता तथा उच्चस्तरको जनशक्तिको अभावका कारणले पनि त्यस्ता समस्याहरु देखिएका छन् ।
एफएम रेडियोका कार्यक्रमहरुको स्तरीयतामाथि प्रश्नचिन्ह उठिरहेको अवस्थामा चितवनको पहिलो एफएम सिनर्जी एफएमले भने जनबहस नामको प्रभावकारी कार्यक्रम सञ्चालन गरिरहेको छ । आफ्नै रफ्तारमा प्रसारण भइरहेको यो एफएमलाई चितवनको गुरू–रेडियो भन्न पनि सकिन्छ । चितवनका आमसमुदायमाझमा एफएम प्रविधिको परिचय गराउने काम यही रेडियोले गरेको थियो । अहिलेका कयौँ अग्रज रेडियो पत्रकारहरु यही एफएमका उत्पादक हुन् भने कयौँले यसै एफएमबाट प्राविधिक ज्ञान लिएका थिए । यस रेडियोका अन्य कार्यक्रमहरु पनि त्यत्तिकै प्रभावकारी र लोकप्रिय छन्, तर पनि यसको जनबहस नामको छलफल कार्यक्रमले मिडियाको सामाजिक वाचडगको भूमिकालाई झनै बढाइदिएको छ ।
सैद्धान्तिक रुपमा जनबहसजस्तो कार्यक्रम प्यानल डिस्कसनका रुपमा अन्तर्राष्ट्रिय क्षेत्रमा अभ्यास हुँदै आएको छ । यस्ता कार्यक्रमको मुख्य उद्देश्य विषयवस्तु वा समस्यासँग सरोकार राख्ने सबै पक्षलाई सँगै राखिने छलफल नै हो । यस्ता कार्यक्रम सुन्दा आउने आनन्द नै बेग्लै हुन्छ । विशेषगरी, नीति निर्माता र पीडित पक्ष वा सरोकारवालाबीचको बहस तथा चर्काचर्की सुन्दा आमश्रोताहरुले विषयको सत्यता बुझ्न सक्छन् । अन्य प्रकारका सामान्य अन्तर्वार्ताहरुमा सरोकारवालाहरुले आफ्नो एकपक्षीय कुरा गर्छन् भने यसमा दोहोरो कुराकानी सुन्ने अवसर पाइन्छ । सिनर्जी एफएमले साप्ताहिक रुपमा सञ्चालन गर्दै आएको यस कार्यक्रमले ५३ वटा श्रृंखला पार गरेको छ । हरेक हप्ता यसको कार्यक्रम सुन्ने श्रोताहरु बढ्दै गएको कार्यक्रमका बारेमा आउने श्रोता प्रतिक्रियाहरुले पुष्टि गर्दछन् । चितवन जिल्ला र यसआसपास क्षेत्रका जल्दाबल्दा समस्याहरु हरेक हप्ता जनबहसको मुख्य विषयवस्तु बन्ने गर्दछ । विषयको छनोट गर्दा विभिन्न आमसञ्चारमाध्यमले उठाएका जिल्लाका जल्दाबल्दा समस्याहरु तथा एफएमका रिपोर्टरहरुले गरेका अध्ययनलाई मुख्य आधार बनाइन्छ ।
जनबहस कार्यक्रम सुनेर श्रोताले आनन्द लिनेमात्र नभएर जिल्लाका सरोकारवाला निकायहरुलाई घचघच्याउने काम पनि कार्यक्रमले गरेको देखिन्छ, जसबाट जिल्लाका योजनाकार तथा नीति निर्मातहरु सोच्न बाध्य बनेका छन् । कार्यक्रमले समस्यामात्र नदेखाएर समाधानका उपायहरु पनि खोज्ने भएकाले समस्याको समाधान गर्नलाई कार्यक्रमले सजिलो पनि बनाएको छ । कार्यक्रम प्रसारणको एक वर्षे अवधिमा कार्यक्रमले जिल्लाको ट्राफिक व्यवस्थापन, प्राकृतिक सम्पदाको संरक्षण, गाविसहरुमा विनियोजित बजेट र यसको पारदर्शिता, समाजमा समस्याका रुपमा देखिएको घरेलु हिंसा, ग्रामीण भागको आधारभूत स्वास्थ्य सेवा आदि जस्ता विषयहरु परेका छन् । सम्बन्धित विषयमा जिल्लाका सरोकारवालाहरुलाई सबैको माझमा उभ्याएर समस्याका बारेमा सोच्न बाध्य गराउँदा समस्याको समाधान भएका छन् ।
जिल्लाका विभिन्न संघसंस्थाले सञ्चालन गरेको एम्बुलेन्सको दुरूपयोगका बारेमा रेडियोले जनबहस सञ्चालन गरेको थियो, जसमा प्रमुख जिल्ला अधिकारी नरेन्द्रराज शर्मा, एम्बुलेन्स सञ्चालकहरुका तर्फबाट नवराज लामिछाने र विभिन्न एम्बुलेन्स सञ्चालकलाई आमसमुदाय तथा पत्रकारहरुका माझमा राखेर जनबहस गरेको थियो । कार्यक्रममा एम्बुलेन्स सञ्चालनको आचारसंहिता बनाउनु पर्ने आवाज उठेको थियो, जसलाई प्रमुख जिल्ला अधिकारीले पनि आवश्यक ठान्नुभएको थियो । त्यसै कारणले अहिले जिल्लामा एम्बुलेन्स सञ्चालनको आचारसंहिता निर्माण भएको छ । चितवनको दुर्गम क्षेत्र चण्डीभञ्ज्याङ गाविसको स्वास्थ्य सेवाका बारेमा सोही गाविसमा गएर  सिनर्जी एफएमले जनबहस गरेको थियो । यसकै प्रभावस्वरुप आज त्यस गाविसमा स्वास्थ्य सेवा सञ्चालनमा प्रभावकारिता देखिएको छ । स्वास्थ्य केन्द्रमा अहेवहरु थप भएका छन् ।
चितवनकै कयौँ गाविसमा भएको आर्थिक अनियमितताका बारेमा भएको बहसपछि अहिले त्यहाँका जनता सचेत मात्र नभएर गाविसको बजेट खर्च गर्दा आपसी सहमति गर्न संस्कृतिको विकास भएको पनि देखिन्छ । बजारमा उठेको फोहोर व्यवस्थापनका मुद्दाले पनि प्राथमिकता पाएर नगरपालिकाले निर्देशिका बनाएको देखिन्छ । विशेषतः सिनर्जी जनबहसका धेरै विषयहरुमा स्थानीयस्तरको सुशासन, संक्रमणकालीन न्याय तथा जनताको दैनिक जीवनमा देखिएका समस्याहरुले प्रमुख प्राथमिकता पाएको देखिन्छ । सिनर्जी एफएमको यो उदाहणीय कार्यलाई नेपालका अन्य एफएमहरुले पनि अपनाउन जरूरी छ । सधैँ गीत–संगीत बजाएर र ख्यालठट्टाले मात्र अब समाजमा परिवर्तन ल्याउन सकिँदैन, देशमा सुशासन स्थापना गर्नमा एफएम रेडयोको प्रभावकारी भूमिका सधैँ आवश्यक पर्दछ । सधैँ राजधानीमा मात्र हुने यस प्रकारको बहसभन्दा स्थानीयस्तरमा हुने छलफल तथा जनबहसलाई बढी प्राथमिकता दिनुपर्दछ । अब हाम्रा समस्याहरु हामी आफैँ समाधान गर्न सक्षम छौँ, सधैँ केन्द्रको मुख ताक्न जरूरी छैन । स्थानीयस्तरमा देखिएका समस्याहरुको स्थानीयस्तरमा नै समाधानका लागि एफएमले सधैँ वाचडगको भूमिका खेल्नुपर्ने जरूरी छ । समाज परिवर्तन ढोल बजाएर हुँदैन, आमसमुदायको सोच तथा चेतनाको अवस्थामा परिवर्तन ल्याएमा स्वतः परिवर्तन हुँदै जान्छ । यसबाट समाजमा सुशासन र लोकतन्त्रका मूल्यमान्यताहरु स्थापित हुन्छन् ।
सबैभन्दा सर्वसुलभ सूचनाको स्रोत मानिएको एफएम रेडियोको सान्दर्भिकतामा आज पनि कमी आएको देखिँदैन । एफएम रेडियोको लोकप्रियता, यसले गर्ने सामाजिक निगरानी तथा खबरदारीले झनै बढाउने देखिन्छ । दोस्रो जनआन्दोलनमा मानिसहरुको सहभागिता बढाउन मह¤वपूर्ण भूमिका खेलेको एफएम रेडियोले अब ठूलो बलिदानीबाट प्राप्त ंलोकतन्त्रलाई संस्थागत गर्ने अभिभारालाई पूरा गर्न सहयोगी बन्न जरूरी देखिन्छ ।

Related Posts

नेपालमा कोरोनाबाट थप ३०३ सङ्क्रमित, २८५ जना निको

युट्युब मिडिया र यसले समाजमा फैलाइरहेको विकृति

एउटा हलीको दृष्टान्त ! [लक्ष्मणरेखा]

एउटा हलीको दृष्टान्त ! [लक्ष्मणरेखा]

मध्यवर्ती क्षेत्र अतिक्रमणमा भोटको राजनीति

मध्यवर्ती क्षेत्र अतिक्रमणमा भोटको राजनीति

Discussion about this post

अन‌ि यो पनि

पुनको ४७औँ जन्मोत्सवमा आर्थिक सहयोग
समाज

पुनको ४७औँ जन्मोत्सवमा आर्थिक सहयोग

गैँडाकोट । नवलपरासी (पूर्व) गैँडाकोट नगरपालिका वार्ड नं ४ निवासी समाजसेवी ओमबहादुर पुन मगरले यही माघ १५ गते परेको आफ्नो...

Read more
कृषिमा विदेशी लगानी भित्र्याउने निर्णय फिर्ता लिन आग्रह

कृषिमा विदेशी लगानी भित्र्याउने निर्णय फिर्ता लिन आग्रह

१५ दिने निःशुल्क ड्राइभिङ्ग तालिमको उद्घाटन

१५ दिने निःशुल्क ड्राइभिङ्ग तालिमको उद्घाटन

चिसो बढेपछि विद्यालयमा तीन दिन बिदा

चिसो बढेपछि विद्यालयमा तीन दिन बिदा

दक्षिण कोरियामा बिरालोमा पहिलोपटक कोरना सङ्क्रमण पुष्टि

दक्षिण कोरियामा बिरालोमा पहिलोपटक कोरना सङ्क्रमण पुष्टि

साइट नेभिगेशन

  • अन्तर्वार्ता
  • अर्थ
  • कला
  • खेलकुद
  • पाठक पत्र
  • प्रमुख समाचार
  • प्रविधि
  • राजनीति
  • वाग्मती
  • विचार
  • विश्व
  • शिक्षा
  • समाचार
  • समाज
  • सम्पादकीय
  • साहित्य
  • स्वास्थ्य

सम्पर्क

चितवन पोष्ट प्रकाशन प्रा. लि.
भरतपुर-१०, विद्युतरोड, हाकिमचोक
फोन : ०५६-५९५६२१ , ०५६-५९५६२४

विज्ञापनको लागि सम्पर्कः
९८६४२८०३१३, ९८६४२८०३१४, ९८५५०५१०९२
इमेल : chitwanpost@gmail.com

शाखा कार्यालयहरु

सौराहाचोक,टाँडी, फोनः ९८५५०८०२९१ (होमनाथ सापकोटा)
पर्सा: ९८४५१६०२९५ (प्रमिला अर्याल)
चनौली : ९८६५००५५९७ (रामशरण गैरे)
कावासोतीः ९८४३४०२६४४ (विन्दु न्यौपाने)
धादिङबेसीः ०१०–५२०६६५
दमौलीः ०६५–५६०८३९
डुम्रेः ०६५–६९०८०६
त्रिशूलीः ०१०–५६०५४७,९८५१०१४३९१

  • हाम्रो बारेमा
  • सम्पर्क
  • बिज्ञापन

© २०२० चितवन पोष्ट - दैनिक समाचार पत्र | सर्वाधिकार सुरक्षित । वेब तथा होस्टिङ सेवा: नमस्टेक

No Result
View All Result
  • गृहपृष्‍ठ
  • समाज
  • राजनीति
  • अर्थ
  • विचार
  • अन्तर्वार्ता
  • स्वास्थ्य
  • विश्व
  • साहित्य
  • कला
  • खेलकुद
  • इ-पत्रिका

© २०२० चितवन पोष्ट - दैनिक समाचार पत्र | सर्वाधिकार सुरक्षित । वेब तथा होस्टिङ सेवा: नमस्टेक

Welcome Back!

Sign In with Facebook
OR

Login to your account below

Forgotten Password?

Create New Account!

Fill the forms below to register

All fields are required. Log In

Retrieve your password

Please enter your username or email address to reset your password.

Log In