भरतपुर । आज (बिहीबार) माघ १ गते । थारु समुदायले आजको दिनलाई नयाँ वर्षका रुपमा माघी पर्व मनाउने प्रचलन छ । चितवनका थारु समुदायले भने आजको दिनलाई खिचरा उत्सवका रुपमा मनाउँदैछन् । पुसको अन्तिम दिन पकाइएको खिचडी माघ १ गते खाने भएकाले आजको दिनलाई खिचरा उत्सवका रुपमा मनाउने गरिएको यहाँका थारु अगुवाहरु बताउँछन् ।
माघ १ गते जलाशयमा गएर पूजाआजा गरी ठूलाबाट सानाले आशीर्वाद लिने र अघिल्लो दिन पकाइएका खानेकुरा खाने प्रचलन रहेको थारु अगुवा थारु कल्याणकारिणी सभा चितवनका सभापति ललित चौधरीले बताए । ‘पुसको अन्तिम दिनलाई माघ १ गतेकोे दिनमा खानेकुरा तयार गर्ने दिनका रुपमा लिइन्छ’, उनले भने, ‘हामीले बिहान तालतलैयामा गएर सूर्याेदयलाई जल चढाउने, पूजा गर्ने र दानदक्षिणा दिने गर्छौं ।’ विवाह भइसकेका दिदीबहिनी, भिनाजु तथा ज्वाइँहरुलाई आजकै दिन लिन जाने गरिन्छ ।
हिजो पकाइएको माछा, खिचडी र उसिनेको चिचर आज सपरिवार बसेर हर्षाेल्लासका साथ खाँदै पर्व मनाउने प्रचलन छ । यसदिन अघिल्लो वर्षको प्रगति प्रतिवेदन सुन्दै नयाँ योजना बनाएर अघि बढ्ने संकल्प पनि गरिने उनले बताए । पुसको अन्तिम दिन दाजुभाइहरु बैठक बसेर वर्षभरि भएका हिसाबकिताब बुझाउने र नयाँ घरमुली छान्ने काम हुने उनी बताउँछन् । थारु समुदायले बुधबार मछवारी (माछा मार्ने) गरे । ‘दाजुभाइहरुको बैठकमा घरमुलीले वर्षभरि भएका हरहिसाब बुझाउने प्रचलन छ’, उनले भने, ‘आजको दिन नयाँ घरमुली छान्ने दिन पनि हो, मछवारीको दिनमा यही छलफल गर्ने गरिन्छ ।’
राणाकालीन व्यवस्थामा चितवनमा थारु जातिका पाँचवटा प्रगाना (क्षेत्र) रहेका थिए । एउटा प्रगानामा एक जना चौधरी हुने व्यवस्था थियो । थारु जातिमा गाउँको मालिकलाई महतो र १४ गाउँका मालिकलाई चौधरी भन्ने पुरानो परम्परा छ । चौधरीको घरमा गएर गाउँको मालिक छान्ने परम्परा रहेकोमा यस्तो परम्परा चितवनमा भने हराउँदै गएको उनी बताउँछन् ।
‘चितवनमा यस्तो परम्परा हराउँदै गएको छ’, उनी भन्छन्, ‘गाउँको जिमुवाल (मालिक) हो भनेर देशका केही ठाउँमा अझै पनि मान्ने चलन छ । जिमुवालले कुलोपानीको व्यवस्था गर्ने, ब्रह्मस्थान, बाटाघाटो, झैझगडा मिलाउने काम गर्छ ।’ जिमुवालले आजको दिन प्रतिवेदन बुझाउनुपर्ने परम्परा रहेको उनले बताए । चितवनमा खिचरा उत्सवको अवसरमा गत वर्षहरुमा खिचरा महोत्सव हुँदै आएको थियो । यसवर्ष कोरोना महामारीका कारण महोत्सव आयोजना नगरिएको उनको भनाइ छ ।
Discussion about this post