एचआइभी/एड्स रोकथाममा जुटौँ

आज डिसेम्बर १ अर्थात् ३३औँ विश्व एड्स दिवस । ‘सबैको संयुक्त प्रयासले एचआइभी नियन्त्रण र रोकथामका लागि अग्रसर बनौँ’ भन्ने मूल नाराका साथ नेपालमा पनि विविध चेतनामूलक कार्यक्रमका साथ यो दिवस मनाइँदैछ । विश्व स्वास्थ्य संगठनले सन् २०२० सम्ममा ९० प्रतिशत सङ्क्रमित पत्ता लगाउने र उनीहरुलाई एचआइभी प्रतिरोधक औषधि सेवन गराउने लक्ष्य निर्धारण गरेको थियो । राष्ट्रिय एड्स तथा यौन रोग नियन्त्रण महाशाखाले पनि नेपालमा रहेका एचआइभी/एड्स सङ्क्रमितको अवस्था पत्ता लगाउन सन् २०१६ देखि २०२० सम्मको कार्ययोजना बनाएर काम गर्दै आएको थियो । कार्ययोजनामा ९०–९०–९०/२०२० मा जोड दिइएको थियो । अर्थात् ९० प्रतिशत सङ्क्रमित पत्ता लगाउने, ९० प्रतिशतलाई औषधि खुवाउने र ९० प्रतिशतको भाइरस परीक्षण तथा औषधिको प्रभावकारिता जाँच्ने रहेको थियो । विश्व स्वास्थ्य संगठनको तथ्याङ्कअनुसार सन् २०२० सम्ममा विश्वभर करिब ३ करोड ८८ लाख मानिसमा एचआइभीको सङ्क्रमण देखिएको छ, जसमा १८ लाख बालबालिका रहेका छन् । युएस एड्सको साथ–साथ प्रोजेक्टको तथ्याङ्कअनुसार नेपालमा एचआइभी सङ्क्रमितको कुल संख्या ५० हजार २०० रहेको अनुमान छ ।

सन् १९८१ मा अमेरिकामा पत्ता लागेको यो भाइरस नेपालमा सन् १९८८ मा देखा परेको थियो । त्यसपछि नेपालमा पनि एड्स दिवस मनाउन सुरू गरिएको हो । एचआइभी/एड्ससम्बन्धी चेतना फैलाउने, यसको रोकथाम तथा उपचारका बारेमा विश्वभर जानकारी दिने, एचआइभी एड्सविरूद्ध गरिएका कार्यक्रम तथा गतिविधिहरुका बारेमा सबै ठाउँमा सूचना पु¥याउनु नै यस दिवसको मुख्य उद्देश्य हो । एचआइभी रोकथाम, स्याहार, हेरचाह, उपचार तथा सहयोग गर्न तथा सर्वव्यापी सेवाको पहुँच बढाएर सहस्राब्दी विकास लक्ष्य हासिल गर्ने उद्देश्यअनुरुप यो दिवस मनाइँदै आएको छ । एचआइभी भाइरस विश्वभर नै महामारीको रुपमा फैलिएको छ । असुरक्षित यौन सम्पर्क, रगत तथा रगतजन्य पदार्थको असुरक्षित प्रयोग तथा सङ्क्रमित आमाबाट बच्चामा सर्न सक्ने यो भाइरसबाट सुरक्षित हुनको लागि रोकथाम र सचेतना नै मुख्य उपाय हो । एड्स आफैँमा रोग भने होइन । एचआइभी भाइरसलाई पूर्णरुपमा निस्तेज पारेर भाइरसमुक्त शरीर बनाउने औषधिहरु पत्ता लागिनसके पनि शरीरको प्रतिरक्षा प्रणालीलाई पूर्णरुपमा बलियो बनाई शरीरका कोषहरु सिडिफोर सेलको संख्या बढाउन सहयोग गर्ने तथा हुन सक्ने अवसरवादी संक्रमणहरु रोक्नका लागि औषधिहरु पाइन्छन् । ‘एन्टिरेट्रो भाइरल थेरापी’ भनेर पाइने यी औषधिहरु नेपाल सरकारले विभिन्न एआरटी केन्द्रहरुबाट निःशुल्क वितरण गरिरहेको छ । नियमित एआरटीको प्रयोगबाट शरीरको आवश्यक प्रतिरक्षा गर्नुका साथै लामो जीवन जिउन मद्दत पु¥याउँछ ।

नेपालमा एचआइभी सङ्क्रमण हुने प्रमुख माध्यम नै यौनकर्मीहरु हुन् । एक तथ्याङ्कअनुसार नेपालमा ४० हजार यौनकर्मी छन्, जसमा एक हजार ३०० एचआइभी सङ्क्रमित छन् । एचआइभी सङ्क्रमित गृहणीको संख्या १८ हजार रहेको छ । विशेषगरी, नसाबाट लागू पदार्थ लिने व्यक्ति, महिला यौनकर्मी तथा ग्राहक, पुरूष समलिङ्गीहरु, विदेशमा काम गर्न जाने कामदार तथा तिनीहरुका परिवारका सदस्यहरु एचआइभीको जोखिम समूहमा रहेका छन् । नेपालमा ५८ प्रतिशत वयस्क जनसंख्या एचआइभीको जोखिममा छ । नेपालमा सरकार तथा दातृ निकायहरुको सहयोगमा विभिन्न संघसंस्थाहरु एचआइभी नियन्त्रण गर्न लागिरहेका छन् । नेपालमा १६ हजार सङ्क्रमितले निःशुल्क औषधि सेवन गर्दै आएका छन् । एचआइभी भएकाले नियमित औषधि सेवन र स्वास्थ्य परीक्षण गरे सामान्य मानिससरह जीवन जिउन सकिन्छ । एचआइभीको नयाँ सङ्क्रमण दरलाई घटाउने, एचआइभीबाट हुने मृत्युदरलाई घटाउने तथा आमाबाट बच्चामा हुने सङ्क्रमणलाई घटाउन सकिए सहस्राब्दी विकास लक्ष्य हासिल गर्न सकिन्छ । एचआइभी/एडसबारे जनस्तरमा अझै बढी सतर्कता अपनाउँदै एचआइभी रोकथाम तथा नियन्त्रणका लागि विश्वव्यापी ऐक्यबद्धता तथा साझा जिम्मेवारीका लागि जुट्नु आवश्यक देखिन्छ ।