साहित्यकार पराजुलीको स्मरण

नेपाली भाषाशास्त्री, लोक तथा बाल साहित्यकार र व्याकरणविद् कृष्णप्रसाद पराजुलीको ७८ वर्षको उमेरमा निधन भएको छ । लामो समयदेखि मधुमेह र मृर्गौला रोगबाट पीडित पराजुलीलाई निमोनिया र श्वासप्रश्वास रोगले च्यापेपछि दुई सातादेखि शिक्षण अस्पतालको आईसीयूमा उपचार गरिएको थियो । विसं १९९२ असार २४ मा काभ्रेको भ्रमरकोटमा जन्मिएका पराजुली पछिल्लो पटक ‘मनमाया’ नामक महाकाव्य लेखनमा व्यस्त थिए । उनको महाकाव्य प्रकाशोन्मुख छ । महाकाव्यमा गाउँघरको शोषण, बेरोजगारी समस्या, युवाको देशबाहिर पलायन तर देशको प्रेममा अभिभूत तिनको कर्म, मायाको दिव्यता र स्थायित्वको कथा समेटिएका छन् ।
मूलतः कविका रुपमा स्थापित पराजुलीले आख्यान र गैरआख्यान दुवैमा प्रभाव जमाउन सफल भएका थिए । उनका ”राम्रो रचना मीठो नेपाली” (२०२३), पन्ध्र तारा र नेपाली साहित्य (जीवनीसङ्ग्रह – २०२४), नौबेली (कथासङ्ग्रह – २०२८), सय थुँगा फूल (कवितासङ्ग्रह – २०४४), आ“खाभरि सपना, मुटुभरि गीत (गीतसङ्ग्रह) प्रयोगात्मक भाषात¤व, भाषाको माया, हिमाली डाँफे, चार चङेरी, जीवनबेली, कथा आँसुको, पूर्वी पाइला पश्चिमी देशमा, शिखरयात्रा, देउरालीबाटलगायत मौलिक कृति प्रकाशित छन् । बहुआयामिक व्यक्तित्व पराजुली नेपाली साहित्य क्षेत्रमा कवि, मुक्तककार, गीतकार, बाल साहित्यकार, जीवनी लेखक एवम् भाषाविज्ञका रुपमा समेत परिचित छन् ।
औपचारिक शिक्षा कम भए पनि स्वाध्ययन र कृतिगत योगदानका कारण त्रिभुवन विश्वविद्यालयमा २९ वर्ष प्राध्यापन गरेका पराजुली कमै व्यक्तित्वमध्ये एक थिए । उनका जूनतारा, सुनकेस्रा, लुकामारी, सुनौला तीन कुरा, रमाइला नानीलगायत सयौँ कृति प्रकाशित भइसकेका छन् । उनका पुस्तकहरु तीसौँ संस्करणसम्म प्रकाशित भएका छन् । पराजुलीले ‘सय थु“गा फूल’ नामक ‘मुक्तकसङ्ग्रह’ प्रकाशन गरेर मुक्तक शब्द प्रचलनमा ल्याएका थिए । उदितनारायण झाले गाएको आधुनिक गीत ‘तिमीलाई देखेर आ“खा त्यही“ छोडी हि“डे म’ भन्ने उनको शब्दको गीत प्रसिद्ध छ । उनले जगदम्बाश्री, राष्ट्रिय प्रतिभा, लोकसाहित्य, बालहितकारी, नुरूलगायत दर्जनौँ सम्मान र पुरस्कार प्राप्त गरिसकेका छन् । सुनकोसी साहित्य प्रतिष्ठानका संस्थापक अध्यक्ष रहेका पराजुली विभिन्न संघसंस्थामार्फत साहित्यिक उन्नयनमा सक्रिय थिए ।
लेख्नु चटक होइन, खार्न र निखार्न लागिरहनुपर्छ भन्ने मान्यता बोकेका पराजुलीलाई स्नेहसाथ नानीका कवि पनि भन्ने गरिन्थ्यो । उनले थुप्रै ग्रन्थ, पत्रपत्रिका र सयौँ पुस्तकहरुको सम्पादन गरेका थिए । उनी नेपाल प्रज्ञाप्रतिष्ठानको नेपाली बृहत् शब्दकोष सम्पादक मण्डलमा रहेर काम गरेका थिए । नेपाली भाषा र साहित्यमा अमूल्य योगदान दिएका उनी बिहीबार महाप्रस्थान गरेका छन् । उनको पशुपति आर्यघाटमा अन्त्येष्टि गरिएको छ । उनका श्रीमती, तीन छोरी र दुई छोरा छन् । नेपाली साहित्यमा उनले पु¥याएको योगदानको युगौँसम्म स्मरण भइरहने छ । नेपाली साहित्यका विशिष्ट नक्षत्र साहित्यकार पराजुलीलाई श्रद्धासुमन !