ADVERTISEMENT
८ बैशाख २०७८, बुधबार
Chitwan Post Daily | चितवन पोष्ट दैनिक
  • Login
  • गृहपृष्‍ठ
  • समाज
  • राजनीति
  • अर्थ
  • विचार
  • अन्तर्वार्ता
  • स्वास्थ्य
  • विश्व
  • साहित्य
  • कला
  • खेलकुद
  • इ-पत्रिका
Chitwan Post Daily | चितवन पोष्ट दैनिक
८ बैशाख २०७८, बुधबार
Chitwan Post Daily | चितवन पोष्ट दैनिक
No Result
View All Result

गाउँ उक्लनु पर्दैन सरकार ?

by चितवन पोष्ट
२०७० चैत्र २०, बिहीबार ०१:४८ गते
in विचार
0
Chitwan Post
0
SHARES
Share on FacebookShare on Twitter

राजेश घिमिरे
लोथर–८ की विष्णुमाया चेपाङ २० वर्ष पुगिन् । ११ वर्षअघि बिहे गरेकी विष्णुमायाले ९ वर्षमा ४ जना सन्तानलाई जन्म दिइन् । एक छोरा जन्मेको केही दिनमै सुकेनासले बिते, बाँकी तीन जना पनि अस्वस्थ छन् ।
चेपाङ बालबालिकाहरुलाई आवासीय रुपमा अध्ययन गराउँदै आएको गामबेसीको चेपाङ संरक्षण केन्द्रको संयोजनमा वीरगन्जको केडिया आँखा अस्पतालले लोथरको पिप्लाङमा गरेको निःशुल्क आँखा शिविर, स्वास्थ्य शिविर र लत्ताकपडा वितरणमा २० वर्षीया विष्णुमाया नाङ्गा र भोका छोराछोरी च्यापेर आइपुगेकी थिइन् । बाँडिएका केही कपडा च्यापेर विष्णुमाया घर फर्किने सुर गरिन् ।
प्रश्न ः आँखा नजँचाई फर्कने ?
जवाफ ः छोराछोरीलाई कपडा पाइहालेँ सर, आँखा त देखेकै छु ।
प्रश्न ः किन हतार गर्नुभयो त, एकछिन बसेर आफ्नो अनि छोराछोरीको जाँच गरेर फर्के हुन्न ?
जवाफ ः भयो सर । यहाँ भुलेर यिनलाई भरेभोलि के खुवाउने ।
अस्वस्थ सन्तान च्यापेर स्वास्थ्य शिविरमा आइपुगेकी विष्णुमाया कसैको कुरै नसुनी कपडा च्यापेर उकालो लागिन् । उनको एक हलको मेलो लाग्ने जग्गा छ । त्यसमा उब्जिएको अन्नले जेनतेन एक महिना पुग्छ । ‘श्रीमान्ले ज्यालादारी मजदुरी गरेर केही कमाउँछन्, त्यसले केही चल्छ । उनले भनिन्, ‘अरु दिन गिठा, भ्याकुरले चलाउने हो ।’ १०–१२ सन्तान जन्माउनु यस गाउँका लागि सामान्य मानिन्छ । विष्णुमायाले पनि अब थप कति सन्तानलाई जन्म दिने हो, थाहा छैन । उनी भन्दै थिइन्, ‘मलाई के थाहा र सर, बूढालाई थाहा होला ।’
विष्णुमाया एक प्रतिनिधि पात्र हुन् । चितवनका पहाडी गाउँहरुमा उनीजस्ता थुप्रै युवतीहरुको अवस्था यस्तै छ, जसले खानाको अभावमा कुपोषित बालबच्चा काखमा छँदाछँदै फेरि पनि नयाँ सन्तानलाई जन्म दिन्छन् । सुत्केरी अवस्थामा न आमाले खान पाउँछन्, न बच्चाले । सुत्केरी भएको केही दिन आराम गर्ने भन्ने त यहाँका महिलालाई थाहै छैन । ‘बच्चा जन्मायो, काखमा च्यापेर काममा हिँड्यो ।’ यस गाउँमा पहिलो पटक स्तरीय आँखा शिविर गरिएका कारण हामीले सोचेका थियौँ, आँखाका समस्या भएका धेरैले राहत पाउने भए । तर, माहोल फरक देखियो । शिविरमा भन्दा लत्ताकपडामा ध्यान पुग्यो सबैको । कपडा बाँड्न हम्मेहम्मे भयो । आँखा जँचाउन वीरगन्जदेखि शिविर लिएर आएका चिकित्सकहरु एक–डेढ घन्टामै फुर्सदिला भए । खाने र लगाउने कुराले ग्रस्त चेपाङका लागि आफ्नो स्वास्थ्यको कुनै चिन्ता छैन । एक छाक खाना र एक सरो लुगा उनीहरुका लागि स्वास्थ्यभन्दा ठूलो छ ।
फागुनको अन्तिम साता र चैतको दोस्रो साता लोथर गाविसका विभिन्न गाउँहरु पुग्ने अवसर मिल्यो । चेपाङ बाहुल्य रहेको अत्यन्तै विकट गाउँहरु पुग्दा बिल्कुलै फरक अनुभूति भयो । चितवनका पहाडी गाउँका समस्या कर्णालीका विकट गाउँमा भन्दा जटिल छन् । यस क्षेत्रमा गाँस, बास, कपासको ठूलो समस्या छ । खानका लागि अन्न छैन, बस्नका लागि घर छैन, अनि लगाउनका लागि कपडा छैन । तर पनि आफ्नो सास धान्नुछ, परिवारलाई बचाउनुछ, अनि दैनिक गुजारा चलाउनुछ ।
चेपाङका घरमा नेताका तस्बिर भगवान्का भन्दा ठूला टाँसिएका छन् । उनीहरुको यो आस्था आफ्नो समृद्धिका लागि हो । गाउँको विकासका लागि हो । तर, उनीहरुले धेरै चुनाव भोगे, धेरैलाई नेता बनाए, धेरै नेताहरुलाई जिताए । तर, कसैले उनीहरुको गाँस, बास र कपासका लागि बोलेनन् । भोट चाहिँदा चेपाङ हितका ठूला–ठूला कुरा गरे, तर जितेपछि कहिल्यै सम्झिएनन् । चुनावको समयमा भोट माग्न र उम्मेद्वारका फोटा टाँस्न चेपाङ गाउँ पुगेकाहरुसँग जितेपछि पुनः घन्टौँ हिँडेर त्यहाँसम्म पुग्ने साहस छैन । न उनीहरुको भोकमरीको समस्यालाई सम्बोधन गर्ने चाहना जित्नेको छ, न त त्यस गाउँमा विद्यालय, पुल–पुलेसा, खानेपानीलगायतका समस्या समाधान गर्ने भनी गरेको वाचालाई सम्झने क्षमता छ । यहाँका विपन्न वर्गका लागि झाडापखाला, ज्वरोको औषधि अनि बालबालिकाको कुपोषणको समस्या समाधान र सन्तान उत्पादनमा नियन्त्रणका लागि सचेतना त धेरै परका कुरा भए । चुनाव लड्दा वाचा गरेका स्थानीयलाई आयआर्जन, आत्मनिर्भरताको विकास, स्वरोजगार, यातायात, विद्युत्, शैक्षिकस्तरमा विकास तथा स्वास्थ्य र सरसफाइका कुरा त कता पुगे कता !
यस्ता गाउँहरुमा सरकारको उपस्थिति फिटिक्कै छैन । गैरसरकारी संस्थाका प्रतिनिधिहरु आक्कलझुक्कल यहाँ पुग्छन्, आफ्नो स्वार्थ पूरा गर्छन्, फर्कन्छन् । एकाध गैरसरकारी संस्थाले कार्यथलो नै बनाएर काम गरे पनि धेरैले चेपाङलाई प्रयोग गरेर फाइदा आर्जन गर्ने काम गरेका छन् । सहरमा करोडौँ खर्चिएर परिवार नियोजनको नारा लगाएर जनचेतनामूलक कार्यक्रम गर्ने गरेका जनस्वास्थ्य कार्यालय, परिवार नियोजन संघलगायतका थुप्रै संस्थाहरुबारे यहाँका चेपाङहरु पूर्ण रुपमा बेखबर छन् । स्वास्थ्य चौकी, उपस्वास्थ्य चौकीहरु धेरै टाढा छन् । जनसंख्या नियन्त्रणका लागि दुई सन्तान ईश्वरको वरदान राष्ट्रिय नारा हो । तर, चेपाङबस्तीमा हरेक सन्तान ईश्वरको वरदान नारा फस्टाएको छ । शारीरिक रुपमा प्रजनन् क्षमता हुँदासम्म सन्तान उत्पादन गर्ने चलन रहेका यस्ता गाउँमा दुई सन्तान ईश्वरको वरदानको नारा लगाएर तलब खानेहरु कहिल्यै पुग्न सकेनन् । चैतको अन्तिममा चेपाङ हितमा काम गर्ने मितेरी फाउन्डेसनको टोली चिकित्सकसहित परिवार नियोजन शिविर लिएर लोथरको कान्दा पुग्दा गाउँका अगुवाहरु नै भागाभाग भएको दृश्य देखियो । कारण उही हो, जनचेतनाको अभाव । ११ जना छोराछोरी जन्माएका स्थानीय विन्देश्वरी प्राथमिक विद्यालयको अभिभावक समितिका अध्यक्ष सीताबहादुर चेपाङलाई परिवार नियोजनबारे बुझाउन सबैलाई हम्मे भयो । धेरैबेरको सम्झाइबुझाइपछि १५ जनाले बल्लतल्ल परिवार नियोजन गराए । यसको सम्पूर्ण जस मितेरी फाउन्डेसन र यसका अध्यक्ष एकल सिलवाललाई जान्छ । कम्तीमा पनि अब त्यस गाउँका १५ वटा परिवारमा नयाँ सन्तानको जन्म हुनेछैन । यसले आमाको स्वास्थ्य सप्रिनेछ र आर्थिक बोझ पनि केही हल्का हुने विश्वास गर्न सकिन्छ । तर, त्यस्ता थुप्रै गाउँहरु बाँकी छन्, जहाँका स्थानीयलाई परिवार नियोजनबारे कुनै जानकारी छैन । यसबारे सम्बन्धित निकाय पूर्ण जानकार छन्, तर उनीहरु त्यहाँ पुगेर सेवा दिन तयार छैनन् ।
करोडौँ खर्चिएर स्वास्थ्य तथा सरसफाइको नारा लगाउने संस्थाहरुबारे यहाँका स्थानीयलाई केही जानकारी छैन । केही वर्षअघि चितवनलाई खुल्ला दिसामुक्त जिल्ला घोषणा गरियो । जिल्लाका हरेक गाउँ र हरेक घरमा शौचालय निर्माण गर्ने भनेर बजेट छुट्टाइयो । हरेक घरमा शौचालय निर्माण भएको दाबी गर्दै नारायणगढको क्याम्पाचौरमा सभामुखलाई ल्याएर खुल्ला दिसामुक्त जिल्ला घोषणा गरियो । तर, म पुगेर केही दिन बिताएका यी गाउँमा शौचालयको कुनै नामोनिशाना छैन । कागजमा शौचालय बनाएर बजेट झ्वाम पार्ने काम भएको छ । होइन भने, कता हराए यी घरहरुमा निर्माण गरिएका शौचालय ? शौचालय बनेकै छैनन् भने खुल्ला दिसामुक्त चितवन भन्नुको अर्थ के छ ? खानेपानीको समस्या त्यस्तै छ । त्यहीँबाट बगेर झर्ने पानी अन्यत्रकाले प्रयोग गर्छन्, तर पहाड काकाकुल छ । पहाडी गाउँका स्थानीय हरेक सरकारी सेवासुविधाबाट वञ्चित भएका छन् । हरेक सरकारी कार्यालयबाट हेपिएका छन् । हरेक कर्मचारीबाट पेलिएका छन् ।
अहिले चितवनमा साक्षरता अभियान धमाधम चलिरहेको छ । जतिसक्दो छिटो जिल्लालाई साक्षर घोषणा गर्ने अभियानमा शिक्षा कार्यालय दौडधूप गरिरहेको देखिन्छ । बच्चादेखि हजुरबुबा, हजुरआमासम्मलाई साक्षर बनाउँदै जिल्लालाई पूर्ण साक्षर बनाउने अभियान हो, साक्षरता अभियान । तर, यी विकट गाउँहरुमा विद्यालय जाने उमेर पुगेका बालबालिकाहरु चाहेर पनि विद्यालय जान पाउँदैनन् । बुबा, आमा अनि हजुरबुबा र हजुरआमालाई साक्षर बनाउने त धेरै परको कुरा भयो । विद्यालय जान घन्टौँ हिँड्नुपर्ने बाध्यता छ यहाँ । दैनिक खानकै लागि समस्या पर्ने यहाँका अभिभावकहरुले खेत जोत्न सिकाउन छाडेर, गाई–बाख्रा चराउन लगाउन छाडेर, गिठा–भ्याकुर खोज्न जंगल पठाउन छाडेर विद्यालय पठाऊलान् या नपठाऊलान्, त्यो आफ्नै ठाउँमा छँदैछ । तर पनि केही महिनाभित्रैमा चितवनलाई पूर्ण साक्षर जिल्ला घोषणा गरियो भने मलाई नौलो लाग्नेछैन । किनभने, सरकारी निकायले घन्टौँ हिँडेर पुग्नुपर्ने विकट गाउँहरुलाई जिल्लाको अङ्ग नै मान्दा रहेनछन् । खुद्रा अभियानभन्दा पूर्ण साक्षर अभियान बढी प्रभावकारी होला भन्ने आधार कम्तीमा पनि मचाहिँ देख्दिनँ ।
पत्रकारिताका क्रममा चितवनका ३६ वटै गाविसहरु सरसर्ती घुम्ने अवसर मिल्यो । यो क्रममा पहाडी क्षेत्रका ८ गाविसका विकट गाउँहरुको यात्रा कष्टकर रहे । तैपनि, फरक अनुभूतिसहितको यात्रा रोमाञ्चक र अविस्मरणीय भने बन्यो । ती यात्राले वर्षौंदेखि चितवन बसेर पनि कहिल्यै नसुनेका कुरा सुन्ने मौका दिए, कहिल्यै नदेखेका कुरा देख्ने अनि कहिल्यै नभोगेका कुरा भोग्ने मौका दियो । वर्षौंदेखि ओढारमा बस्नेदेखि नयाँ मान्छे देख्दा भाग्नेसम्म, १८ सन्तान जन्माउनेदेखि १७ घोगा मकैले सुत्केरी खर्च धान्ने आमासम्म । घन्टौँको उकालो चढेर रातमा ओढ्ने, ओछ्याउनेबिना पनि रात बिताउनु पर्ने बाध्यता त्यहाँका सामान्य समस्या हुन् । तर पनि पाहुनालाई अत्यन्तै आदर गर्ने र आफू भोकै बसेर पनि पाहुनालाई खुवाउनुपर्छ भन्ने मान्यता छ, चेपाङको । त्यसैले होला, आफू भोकै बसेर भने पनि भोकमरीको समयमा ज्यान धान्ने गिठाको माला लगाएर हाँसीहाँसी पाहुनाको स्वागत गरेको । तर मेरा यस्ता सुनाइ, देखाइ र भोगाइले यी क्षेत्रमा कुनै परिवर्तन आउनेवाला छैन । देशमा नयाँ सरकार बनेको छ । जनताले चुनेर पठाएका नेताले सरकार चलाइरहेका छन् । आर्थिक विकासतर्फ अग्रसर हुँदै देशमा आमूल परिवर्तन ल्याउने उद्घोष उनीहरुले गरेका छन् । तर, भाषण गरेर मात्र देश बन्दैन, परिवर्तन व्यवहारबाट देखाइनुपर्छ । यसका लागि परिवर्तनका निम्ति जिम्मेवारी लिएर बसेका व्यक्तिहरुमा जिम्मेवारी बोध हुनु जरूरी छ । गाउँगाउँ पुगेर त्यहाँ कष्टकर जीवन बिताएकाहरुको आँखाबाट वास्तविक जीवन नियाल्नु जरूरी छ ।
मह¤वपूर्ण कुरा यो हो, राष्ट्रिय फूल लालीगुराँसको फेदीमा बनेको घर र तारा गन्न मिल्ने ती घरमा रात बिताउनेहरुको राष्ट्रियताको मूल्यांकन कहिले हुने ? जिल्लाकै उचाइमा जीवन बिताइरहेका चेपाङलगायत समुदायको उन्नतिको उचाइ, प्रगतिको उचाइ, आत्मनिर्भरताको उचाइ, शैक्षिकस्तरको उचाइ अनि स्वस्थताको उचाइ बढ्ने कि नबढ्ने ? यी विषयमा सम्बोधन नहुँदासम्म सहरी क्षेत्रको विकासले मात्र केही हुँदैन । चितवनलाई विकासका दृष्टिले ‘क दर्जामा राख्नेहरुले एक पटक ती विकट गाउँ उक्लिएर त्यहाँको वास्तविक अवस्थाको अवलोकन गर्नैपर्छ । त्यो समयमा समथर क्षेत्रको विकास र उन्नतिलाई मात खुवाउने विकटता र विपन्नताले अवश्य सोध्नेछ– चितवन के आधारमा विकसित ? दोस्रो, तेस्रो दर्जाका नागरिकजस्तो व्यवहार महसुस गरेका त्यहाँका स्थानीयले एक पटक प्रश्न गर्नेछन्– के हामी पनि तिमीजस्तै नेपाली नागरिक होइनौँ ?

Related Posts

यौन शिक्षा र विद्यालय

यौन शिक्षा र विद्यालय

देश बचाउन नागरिकको दायित्व महत्त्वपूर्ण

देश बचाउन नागरिकको दायित्व महत्त्वपूर्ण

अध्ययनको आनन्द ! [लक्ष्मणरेखा]

अध्ययनको आनन्द ! [लक्ष्मणरेखा]

Discussion about this post

अन‌ि यो पनि

चितवनमा कोरोना सङ्क्रमित बढ्दै, ९ बजेपछि रात्रिकालीन व्यवसाय बन्द गर्न अनुरोध
प्रमुख समाचार

एकैदिन २३५१ सङ्क्रमित, छ जनाको मृत्यु

काठमाडौँ । कोभिड– १९ को सङ्क्रमण दिनदिनै बढ्दै गएको छ । स्वास्थ्य तथा जनसङ्ख्या मन्त्रालयले गरेको नियमित पत्रकार सम्मेलनमा मन्त्रालयका...

Read more
हरिहर मन्दिरको धर्मशालाका लागि आर्थिक सहयोग

हरिहर मन्दिरको धर्मशालाका लागि आर्थिक सहयोग

Chitwan Post

अद्वैतको विशेष सत्संग सम्पन्न

चेपाङ महिलालाई आयआर्जनका लागि बीउ पुँजी वितरण

चेपाङ महिलालाई आयआर्जनका लागि बीउ पुँजी वितरण

प्रहरी निरीक्षक थापा प्रदेशकै सर्वोत्कृष्ट

प्रहरी निरीक्षक थापा प्रदेशकै सर्वोत्कृष्ट

साइट नेभिगेशन

  • अन्तर्वार्ता
  • अर्थ
  • कला
  • खेलकुद
  • पाठक पत्र
  • प्रदेश
  • प्रमुख समाचार
  • प्रविधि
  • राजनीति
  • वाग्मती
  • विचार
  • विश्व
  • शिक्षा
  • समाचार
  • समाज
  • सम्पादकीय
  • साहित्य
  • स्वास्थ्य

सम्पर्क

चितवन पोष्ट प्रकाशन प्रा. लि.
भरतपुर-१०, विद्युतरोड, हाकिमचोक
फोन : ०५६-५९५६२१ , ०५६-५९५६२४

विज्ञापनको लागि सम्पर्कः
९८६४२८०३१३, ९८६४२८०३१४, ९८५५०५१०९२
इमेल : [email protected]

शाखा कार्यालयहरु

सौराहाचोक,टाँडी, फोनः ९८५५०८०२९१ (होमनाथ सापकोटा)
पर्सा: ९८४५१६०२९५ (प्रमिला अर्याल)
चनौली : ९८६५००५५९७ (रामशरण गैरे)
कावासोतीः ९८४३४०२६४४ (विन्दु न्यौपाने)
धादिङबेसीः ०१०–५२०६६५
दमौलीः ०६५–५६०८३९
डुम्रेः ०६५–६९०८०६
त्रिशूलीः ०१०–५६०५४७,९८५१०१४३९१

  • हाम्रो बारेमा
  • सम्पर्क
  • बिज्ञापन

© २०२० चितवन पोष्ट - दैनिक समाचार पत्र | सर्वाधिकार सुरक्षित । वेब तथा होस्टिङ सेवा: नमस्टेक

No Result
View All Result
  • गृहपृष्‍ठ
  • समाज
  • राजनीति
  • अर्थ
  • विचार
  • अन्तर्वार्ता
  • स्वास्थ्य
  • विश्व
  • साहित्य
  • कला
  • खेलकुद
  • इ-पत्रिका

© २०२० चितवन पोष्ट - दैनिक समाचार पत्र | सर्वाधिकार सुरक्षित । वेब तथा होस्टिङ सेवा: नमस्टेक

Welcome Back!

Sign In with Facebook
OR

Login to your account below

Forgotten Password?

Retrieve your password

Please enter your username or email address to reset your password.

Log In